Jak rozpoznać objawy niedoboru składników pokarmowych w uprawach?

Składniki pokarmowe to pobierane przez rośliny z gleby w postaci roztworów wodnych pierwiastki i proste związki mineralne, które są niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin.

Ich niedobór lub nadmiar oraz niewłaściwe proporcje pomiędzy nimi mogą wywołać niepożądane objawy.

Rośliny sygnalizują niedobór składników pokarmowych w swoich tkankach, wystarczy tylko umieć te sygnały prawidłowo rozpoznać i właściwie zareagować. Spowolniony wzrost, nieprawidłowy pokrój roślin, pojawiające się przebarwienia i plamy na liściach, zasychanie i obumieranie poszczególnych roślin to najczęstsze objawy niedoborów składników pokarmowych. Niektóre z nich są bardzo charakterystyczne, inne można pomylić z niedostatkiem wody, objawami żerowania szkodników lub porażeniami patogenami chorób bakteryjnych i grzybowych

Czym charakteryzują się składniki pokarmowe?

Poszczególne gatunki roślin uprawnych mają bardzo różne wymagania pokarmowe. Pod tym pojęciem rozumie się łączną ilość składników mineralnych pobranych przez rośliny w czasie ich wegetacji. Istotą właściwego nawożenia jest dostarczenie tych składników pokarmowych, które roślina potrzebuje, ale których nie ma w glebie lub są, ale w zbyt małej ilości. Składniki pokarmowe, ze względu na ich rolę w odżywianiu roślin możemy podzielić na:

1. Makroelementy o charakterze plonotwórczym, które służą roślinom do budowy tkanek (azot, fosfor, potas oraz wapń, magnez i siarka).
2. Mikroelementy, które wspomagają procesy zachodzące w komórkach roślinnych oraz warunkują pobieranie i wykorzystanie makroelementów.

Jakie składniki pokarmowe są niezbędne dla roślin?

Rośliny mają zróżnicowane zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, ale wszystkie potrzebują dużych ilości makroelementów do budowy tkanek. Zadania składników pokarmowych są różne, ale wszystkie niezbędne dla prawidłowego rozwoju roślin. W procesie fotosyntezy z wody oraz dwutlenku węgla pobranego z powietrza rośliny syntetyzują cukry. Pozostałe makroskładniki i mikroelementy muszą czerpać z gleby.

Do niezbędnych składników pokarmowych pobieranych z gleby należą pierwiastki pierwszorzędowe, budujące tkanki roślin, czyli azot (N), fosfor (P) i potas (K). Są one pobierane w największych ilościach. 

Również niezbędne, ale pobierane w mniejszych ilościach są makroelementy drugorzędowe, czyli wapń (Ca), magnez (Mg) i siarka (S).

Rośliny potrzebują również śladowych ilości innych pierwiastków, zwanych mikroelementami, bez których nieprawidłowo przebiegają różne procesy życiowe roślin. Do głównych mikroelementów niezbędnych dla roślin należą: żelazo (Fe), mangan (Mn), miedź (Cu), cynk (Zn), bor (B) i molibden (Mo).

Tak samo, jak ludzie mają różne upodobania kulinarne i potrzeby żywieniowe, tak samo różne są wymagania pokarmowe poszczególnych gatunków roślin, a zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zmienia się na różnych etapach rozwoju.

Jakie wymagania pokarmowe mają rośliny w ogródku?

Spośród wszystkich roślin uprawnych największe wymagania pokarmowe mają rośliny ogrodowe, a zwłaszcza warzywa. Wymagania pokarmowe roślin określają masę poszczególnych składników pokarmowych, które roślina musi pobrać w czasie swojej wegetacji do wytworzenia jednostki masy plonu głównego. W różnych fazach rozwoju rośliny pobierają różne ilości poszczególnych składników pokarmowych. Na początku roślina potrzebuje nadwyżki wody i składników pokarmowych w stosunku do rzeczywistych potrzeb ze względu na słabo rozwinięty system korzeniowy. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zwiększa się w czasie odbudowy roślin po okresie niesprzyjających warunków pogodowych, infekcji lub inwazji szkodników. Zmienne warunki atmosferyczne powodują zmianę w preferencjach pokarmowych roślin. W okresie upałów i suszy rośliny chętniej pobierają azot, a w czasie chłodów i opadów zwiększa się zapotrzebowanie na potas. Im krótszy okres wegetacji roślin, tym mniejsze wymagania pokarmowe. Wczesne warzywa (sałata, rzodkiewka) nie potrzebują nawożenia pogłównego, a rośliny bobowate (fasola, groch, bób), dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi są samowystarczalne w zakresie zaopatrzenia w azot.

Jaką rolę pełnią składniki odżywcze? Jakie składniki odżywcze są niezbędne dla wzrostu i rozwoju roślin?

Każdy ze składników odżywczych bierze udział w prawidłowym wzroście i rozwoju roślin. Optymalny efekt jest często wynikiem ich współdziałania. Najważniejsze i niezbędne są makroelementy, pobierane w dużych ilościach.

1. Azot to podstawowy składnik budulcowy roślin. Wchodzi w skład chlorofilu, aminokwasów i białek. Zwiększa możliwości asymilacyjne, zapewnia szybki wzrost, przyrost zielonej masy oraz tworzenie dorodnych owoców i nasion.
2. Fosfor wchodzi w skład fosfolipidów, które są ważnym składnikiem błony komórkowej. Odpowiada za rozwój systemu korzeniowego i jego zdolność do pobierania składników pokarmowych z gleby, sztywność łodyg oraz tworzenie kwiatów i zawiązywanie owoców.
3. Potas odpowiada za krążenie płynów w roślinie i reguluje wymianę gazową. Zwiększa odporność roślin na warunki stresowe, a zwłaszcza na przemarzanie. Stymuluje tworzenie nowych pędów.
4. Wapń reguluje odczyn gleby, ale pełni też ważną rolę w tkankach roślin jako składnik błon i ścian komórkowych. Wapń dobrze wpływa na korzenienie się roślin oraz zwiększa odporność roślin na patogeny i urazy mechaniczne.
5. Magnez jest ważnym składnikiem chlorofilu. Odpowiada za fotosyntezę oraz gospodarkę wodną roślin. Steruje ważnymi enzymami, wpływa na gromadzenie cukru, poziom karotenu i witaminy C.
6. Siarka bierze udział w syntezie białek, jest składnikiem tłuszczów i aminokwasów, zapewnia lepsze przyswajanie azotu i dobre plonowanie. Wspiera odporność roślin na choroby i szkodniki oraz wpływa na smak niektórych warzyw.

Mikroelementy występują w śladowych ilościach, ale ich rola jest ogromna.

• żelazo bierze udział w tworzeniu chlorofilu i enzymów odpowiadających za oddychanie roślin;
• mangan reguluje przemianę związków azotu;
• bor wpływa na procesy kwitnienia i owocowania;
• cynk wpływa na prawidłowy wzrost roślin i odporność na choroby;
• miedź jest składnikiem licznych enzymów oraz odpowiada za przepływ elektronów;
• molibden odpowiada za właściwe przyswajanie związków azotu i fosforu, odporność roślin na warunki pogodowe oraz syntezę witaminy C.

Co wpływa na pobieranie składników pokarmowych przez rośliny?

Na pobieranie składników pokarmowych przez rośliny mają wpływ:

1. Zawartość składników pokarmowych w glebie. Przyczyną niedoboru składników pokarmowych jest wyczerpanie się ich zasobów lub ich obecność w postaci i miejscach niedostępnych dla roślin.
2. Struktura i odczyn gleby (pH). Rośliny korzystają ze składników pokarmowych zgromadzonych w glebie w postaci roztworów wodnych. Gleby kwaśne i ciężkie mają gorszą strukturę, co utrudnia rozwój systemu korzeniowego i hamuje krążenie płynów w glebie. Zbyt wysokie pH może przyczynia się do utleniania się niektórych pierwiastków lub wypierania ich ze związków chemicznych.
3. Warunki pogodowe. Niedobór ciepła, światła i wody spowalniają procesy życiowe roślin i hamują wegetację. Pobór składników pokarmowych w czasie suszy lub przymrozków jest znacznie utrudniony.

>>>SPRAWDŹ JAKIE POTRZEBY POKARMOWE MA KUKURYDZA -> KLIKNIJ TUTAJ <<<

Jakie są przyczyny niedoboru składników pokarmowych? Co jest przyczyną niedoboru składników pokarmowych?

Składniki pokarmowe mogą być łatwo wypłukiwane z gleby. Sprzyjają temu lekkie i przepuszczalne gleby, rodzaj zastosowanego nawozu, wystawienie gleby na czynniki atmosferyczne poza sezonem wegetacyjnym oraz długotrwałe i intensywne deszcze. 

• • • Niedobór azotu może być spowodowany wypłukiwaniem azotanów lub niedostatkiem składników wspierających pobieranie azotu. Przyczyną niedoboru azotu może też być niska zawartość materii organicznej lub jej niedostateczna mineralizacja.
    • Niedobór fosforu może być spowodowany jego wnikaniem w przesuszoną powierzchniową warstwę gleby. Zawartości fosforu w glebie nie sprzyja zbyt kwaśny (pH poniżej 5,5) lub zbyt zasadowy (pH powyżej 7,2) odczyn gleby.
    • Niedobór potasu może być spowodowany jego wymywaniem z gleb lekkich i kwaśnych, małą dostępnością na glebach ciężkich i gliniastych oraz nadmiarem wapnia i magnezu w glebie.
    • Niedobór magnezu może być skutkiem jego wymywania przy dużych opadach deszczu i niskiej temperaturze lub chemicznego rugowania z gleb lekkich i kwaśnych. Obecności magnezu nie sprzyja nadmiar wapnia i potasu w glebie.
    • Niedobór siarki występuje przeważnie na glebach lekkich, przepuszczalnych, kwaśnych i ubogich w materię organiczną. Siarka jest wymywana i trafia do niższych warstw w profilu glebowym, gdzie jest trudno dostępna roślin. 
    • Niedobór boru jest popularny na glebach lekkich, piaszczystych, kwaśnych oraz w podczas nasilenia opadów i ochłodzenia. W okresie suszy bor jest niedostępny, bo nie trafia do roztworów wodnych.
    • Niedobór miedzi jest spotykany najczęściej na glebach torfowych i murszowych, gdzie pierwiastek ten jest wiązany przez materię organiczną. Dostępność miedzi może być blokowana przez nadmiar azotu w formie amonowej, wapnia, magnezu i potasu.
    • Niedobór żelaza występuje na glebach zasobnych w wapń (rędziny) oraz na glebach gliniastych, zbitych. Może być też skutkiem przenawożenia wapnem.
    • Niedobór manganu spotykany jest na glebach wapiennych i torfowych oraz przy nadmiarze potasu, żelaza i siarki.
    • Niedobór molibdenu występuje na glebach lekkich i kwaśnych oraz przy nadmiarze żelaza i siarki.

>>>SPRAWDŹ JAKIE POTRZEBY POKARMOWE MA RZEPAK -> KLIKNIJ TUTAJ <<<

Jak i w jaki sposób rozpoznać niedobór składników pokarmowych?

Rośliny potrafią swoim wyglądem sygnalizować niedobory składników pokarmowych. Nie zawsze są łatwe do rozpoznania i jednoznaczne, dlatego ważna jest obserwacja roślin i znajomość wczesnych objawów braku składników pokarmowych. Pozwoli to w odpowiednim czasie zareagować, żeby nie zaprzepaścić wielu miesięcy starań. Niedobór składników pokarmowych powoduje:

• • • Zahamowanie wzrostu roślin.
    • Różnice w wyglądzie i pokroju roślin w stosunku do roślin wzorcowych oraz zauważalne deformacje pędów i liści.
    • Nietypowe przebarwienia na liściach, żółknięcie (chloroza), zamieranie i zasychanie fragmentów lub całych blaszek liściowych (nekroza), więdnięcie i odpadanie liści.
    • Zahamowanie kwitnienia, zrzucanie kwiatów i niezawiązywanie owoców.
    • Opóźnione lub nietypowe dojrzewanie roślin.
    • Niskie i słabe jakościowo plony.
    • Gorsze przechowywanie zebranych plonów.

Powolny i opóźniony rozwój wegetatywny roślin oraz żółknięcie liści mogą świadczyć o niedoborze podstawowych makroskładników, a zwłaszcza azotu. Za nietypowy przebieg kwitnienia i owocowania może być również odpowiedzialny niedobór mikroelementów.

>>>NAWOZY Z AMINOKWASAMI - JAKI NAWÓZ WYBRAĆ? SPRAWDŹ-> KLIKNIJ TUTAJ <<<

W jaki sposób zapobiegać niedoborom składników pokarmowych?

Do prawidłowego rozwoju i plonowania rośliny potrzebują odpowiedniej ilości składników pokarmowych, wody, światła słonecznego i dwutlenku węgla. Oto czynniki zapobiegające niedoborom składników pokarmowych:

1. Właściwy odczyn gleby. Wpływa on na przyswajalność makroskładników i mikroelementów. Kwaśny odczyn gleby ułatwia wypłukiwanie minerałów z gleby.
2. Zrównoważone nawożenie. Paradoksalnie częstą przyczyną niedoboru pewnych składników pokarmowych jest przenawożenie. Nadmierna ilość niektórych pierwiastków może blokować przyswajanie innych, wypierać je i powodować zasolenie gleb. Zrównoważone nawożenie to nawożenie rozłożone w czasie i dostosowane do zmieniających się potrzeb roślin. Warto w tym celu stosować nawozy wieloskładnikowe o przedłużonym działaniu.
3. Elastyczność nawożenia. Aktualne niedobory stwierdzone na podstawie obserwowanych objawów powinny być szybko uzupełnione. I tak np. całkowita chloroza starszych liści i zahamowanie wzrostu świadczy o niedoborze azotu, nekroza krawędzi liści o braku potasu, a przebarwienia o niskim poziomie fosforu. Doraźne zaspokajanie potrzeb pokarmowych roślin najlepiej prowadzić w formie nawożenia dolistnego.
4. Forma nawozu. Korzystne jest stosowanie nawozów w postaci łatwo przyswajalnej dla roślin, a w przypadku mikroelementów w postaci związków chelatowych, w których cząsteczka organiczna łączy się z jonem metalu.
5. Regulacja stosunków wodnych. W odżywianiu roślin główną rolę odgrywa nawożenie doglebowe. Skuteczność nawożenia zależy od możliwości dotarcia składników pokarmowych do korzeni roślin. Składniki mineralne z gleby są pobierane w postaci roztworów wodnych, dlatego tak istotna jest odpowiednia wilgotność podłoża. Nadmierne nawodnienie uniemożliwi dostęp powietrza do korzeni i ich gnicie.
6. Właściwa struktura gleby. Gleby piaszczyste są lekkie i na ogół pozbawione składników mineralnych ze względu na zbyt dużą przepuszczalność wody. Gleby gliniaste, ciężkie zawierają minerały, ale są one niedostępne z powodu zbyt zbitej struktury gleby.

Jaki jest wpływ nawożenia na ilość i jakość plonu?

Zasada tolerancji ekologicznej Shelforda mówi, że zarówno niedobór, jak i nadmiar pewnego czynnika ogranicza rozwój organizmów żywych. Nawożenie roślin do pewnego poziomu przynosi efekty w postaci zwiększenia plonów, ale po przekroczeniu tej granicy przyrost plonów jest minimalny lub żaden i w dodatku odbywa się to kosztem obniżenia jakości płodów rolnych. Przekarmione rośliny są mniej odporne na zmienne warunki pogodowe oraz bardziej narażone na atak szkodników i podatne na choroby grzybowe i bakteryjne. Coraz więcej wiemy na temat roli mikroelementów w rozwoju i funkcjonowaniu roślin i dlatego współcześnie dąży się do wzbogacania gleb w nawozy wieloskładnikowe z łatwo przyswajalnymi składnikami. Płody rolne najwyższej jakości można uzyskać, stosując uzupełniające się nawozy organiczne i mineralne w odpowiednich dawkach i terminach.