Kukurydza na kiszonkę 

Kukurydza jest jedną z podstawowych roślin uprawianych z przeznaczeniem na paszę. Odpowiednio dobrana odmiana kukurydzy pozwala uzyskać dużą ilość wysokiej jakości kiszonki, która dostarczy zwierzętom niezbędne ilości energii, białka i błonnika. Uprawa kukurydzy jest stosunkowo łatwa i opłacalna, ale duża liczba zarejestrowanych odmian nie ułatwia rolnikowi wyboru. Długość okresu wegetacji FAO i zalecenia do uprawy w danym regionie mogą być ważniejsze niż potencjał plonowania.

Do uprawy kukurydzy na kiszonkę nadają się odmiany o szybkim rozwoju, wysokim i stabilnym plonowaniu, odporności na wyleganie, susze i główne choroby kukurydzy oraz dłużej zachowujące zielone liście („stay green”). Ważnymi parametrami charakteryzującymi dobrą kukurydzę na kiszonkę jest zawartość suchej masy, typ ziarna oraz strawność uzyskanej kiszonki. Odmiany ziarnowe również nadają się do produkcji kiszonki, ale zbiór kukurydzy osiągnięciem dojrzałości oznacza słabsze plony. W zależności od regionu uprawy należy wybrać odmiany o odpowiedniej liczbie FAO.

Dlaczego warto zasiać odmianę kukurydzy na kiszonkę?

• wysokie plony. W zależności od warunków pogodowych w danym roku poszczególne odmiany kukurydzy na kiszonkę dają średnie plony ok. 200-220 dt/ha. Duży wpływ na plonowanie ma wczesność odmiany. Odmiany późniejsze dają wyższe plony niż odmiany wczesne ze względu na dłuższy okres wegetacji określany liczbą FAO.
• możliwość uprawy niemal w całej Polsce. Ze zbiorem kukurydzy na kiszonkę nie trzeba czekać do pełnej dojrzałości ziarna, co pozwala na znaczne zwiększenie obszaru upraw tej rośliny i daje większy wybór odmian. Do uprawy na kiszonkę można wybrać odmianę, która ma FAO o 20-40 dni dłuższe niż w przypadku uprawy na ziarno lub CCM. Dzięki temu kukurydzę na kiszonkę można uprawiać w północnej Polsce i w obszarach podgórskich, gdzie uprawa na ziarno byłaby mocno ograniczona. Przy wyborze optymalnej odmiany można skorzystać z listy odmian zalecanych COBORU w poszczególnych województwach. Do 2022 r. lista była tworzona dla czterech województw: kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, podlaskiego i pomorskiego.
• duży wybór odmian i postęp hodowlany. Krajowy rejestr odmian roślin rolniczych COBORU w 2022 roku obejmował około 250 odmian. Każdego roku pojawia się szereg nowych odmian (w 2022 na listę COBORU wpisano 27 nowych odmian kukurydzy na ziarno i 9 odmian na kiszonkę). Prace hodowlane skupiają się na tworzeniu mieszańców lepiej dostosowanych do polskich warunków klimatycznych, lepiej plonujących, o zwiększonej odporności na agrofagi i zmienność warunków pogodowych. Nowe odmiany są tworzone również z myślą o zmniejszeniu norm nawożenia w zgodzie z dyrektywą azotanową, ograniczeniu zabiegów chemicznych i dostosowaniu do wymagań rolnictwa ekologicznego.
• wartość paszowa kukurydzy. Kukurydzę na kiszonkę zbiera się, gdy zawartość suchej masy w plonie wynosi 30-35%, udział ziarna w suchej masie co najmniej 40%, a ziarno w stadium dojrzałości mleczno-woskowej. Dzięki temu uzyskana kiszonka ma wystarczającą zawartość skrobi przy zachowaniu strawności części wegetatywnych. Najlepiej służy do karmienia bydła mlecznego i innych przeżuwaczy. Kiszonkę z rozdrobnionych i pozbawionych koszulek kolb (CCM) produkuje się z kukurydzy zebranej przed pełną dojrzałością ziarna, gdy zawartość suchej masy sięga 40%. Taka kiszonka jest podstawową paszą objętościową w chowie bydła i trzody chlewnej.
• łatwość uprawy. Kiszonka z kukurydzy jest wydajną i wartościową paszą, której produkcja nie nastręcza większych trudności. Przy uprawie kukurydzy na kiszonkę tradycyjną trzeba pamiętać o odpowiednio wczesnym wysiewie i innych normach wysiewu kukurydzy kiszonkowej. Dzięki dużemu wigorowi i szybkiemu wzrostowi kukurydza radzi sobie z konkurencją chwastów, a nowoczesne odmiany mieszańcowe charakteryzuje duża odporność na choroby i stres spowodowany niedostatkiem wody. O jakości kiszonki decyduje odpowiedni termin koszenia.

Ważne parametry odmian kukurydzy na kiszonkę

• dostosowanie FAO do rejonu uprawy. Największy wybór odmian mają rolnicy na terenie południowo-zachodniej i południowo-wschodniej Polski. Do uprawy na kiszonkę nadają się tam nawet odmiany średnio późne o FAO poniżej 300. W środkowej części Polski (Nizina Wielkopolska, Pojezierze Wielkopolskie, Kujawy, Mazowsze, Podlasie) można wybrać odmiany z FAO poniżej 280, a w północnej Polsce (Pomorze, Warmia i Mazury) oraz na terenach wyżynnych i podgórskich odmiany wczesne i średnio wczesne (FAO poniżej 240). 
• plonowanie. Z reguły im późniejsza odmiana, tym wyższe plony. Wybranie lepiej plonującej, ale dłużej dojrzewającej odmiany o FAO wyższym niż przewidziany dla danego regionu, negatywnie wpłynie na jakość sporządzonej kiszonki. Ziarno będzie miało dużą wilgotność i zawartość cukrów, co może spowodować intensywną fermentację i ryzyko kwasicy u zwierząt. W produkcji kukurydzy na kiszonkę liczy się wysoki plon suchej masy, duży udział kolb oraz dobra strawność kiszonki, szczególnie ważna w chowie bydła mlecznego.
• odporność na warunki pogodowe. Kukurydza jest rośliną ciepłolubną o dużym zapotrzebowaniu na wodę. Przy wczesnym wysiewie (I i II dekada maja), jaki jest zalecany w uprawie kukurydzy na kiszonkę, kukurydza zaraz po wschodach jest narażona na ostatnie wiosenne przymrozki. Pogoda w ostatnich latach nie rozpieszcza rolników pod względem wysokości wiosennych opadów. Widoczne zmiany klimatu ujawniają się w postaci zwiększenia częstotliwości i długości okresów suszy na wiosnę. Odmiany mieszańcowe kukurydzy są tworzone z myślą o ich lepszym dostosowaniu do warunków klimatu umiarkowanego, jaki panuje w Polsce. Lepsze reagowanie na niedostatki wody i spadki temperatur oraz odporność na wyleganie należą do priorytetów hodowców. 
• odporność na agrofagi. Kukurydza może być atakowana przez szereg patogenów. Największe straty powodują choroby grzybowe, takie jak fuzarioza łodyg i fuzarioza kolb kukurydzy, głownia guzowata, głownia pyląca kukurydzy, rdza kukurydzy oraz drobna i żółta plamistość liści. Zwiększona odporność odmiany na infekcje grzybowe zapewnia wyższe i zdrowsze plony. Odmiany kukurydzy na kiszonki mogą mieć też różny poziom tolerancji na biologiczne i agrotechniczne metody zwalczania głównych szkodników kukurydzy.
• typ ziarna (flint lub dent). Odmiany z ziarnami typu flint przeważnie lepiej znoszą susze. Typ ziarna ma duży wpływ na trawienie kiszonki przez zwierzęta. Skrobia mączysta, dominująca w ziarnach typu dent, jest lepiej trawiona w żwaczu. Skrobia szklista, zawarta w ziarnach typu flint jest lepiej trawiona przez enzymy w jelitach. Rozwiązaniem kompromisowym może być wybór odmiany o pośrednim typie ziarna.
• efekt stay green. Tak określa się odmiany kukurydzy, w których liście i łodygi zasychają z opóźnieniem w stosunku do innych odmian. Pozwala to roślinom nadal asymilować substancje pokarmowe pomimo osiągnięcia przez ziarno dojrzałości do zbioru. Dzięki temu optymalny okres zbioru kukurydzy ulega wydłużeniu oraz poprawia się jakość żywieniowa uzyskanej kiszonki.