Nawozy z aminokwasami - jaki nawóz wybrać?

Dążenie do ograniczenia stosowania nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin sprawia, że poszukiwane są nowe, bardziej przyjazne dla środowiska i zdrowia człowieka metody zwiększenia jakości i wysokości plonów. W ostatnich latach rośnie zwłaszcza zainteresowanie nawozami zawierającymi aminokwasy. Aminokwasy to podstawowe budulce białek, które ponadto pełnią ważne funkcje dla prawidłowego rozwoju organizmów żywych. Czy warto stosować aminokwasy, a jeśli już to jakie?

Wybrać aminokwasy roślinne czy zwierzęce? - rodzaje nawozów z aminokwasami

Aminokwasy to związki organiczne, które w sposób naturalny są produkowane w tkankach roślin, ale ich synteza wymaga czasu i energii. Podanie roślinom aminokwasów w gotowej postaci znacznie przyspiesza procesy transportu składników pokarmowych, przemiany materii oraz tworzenia nowych komórek. Nawozy mogą zawierać pojedyncze aminokwasy lub ich zestawy. Uzyskuje się je metodą hydrolizy enzymatycznej lub chemicznej z biomasy roślinnej albo z odpadów zwierzęcych.

Dlaczego warto stosować aminokwasy w produkcji rolnej?

1. Aminokwasy (cysteina, glicyna, kwas glutaminowy, histydyna) mają właściwości chelatujące, dzięki czemu ułatwiają roślinom pobieranie i przyswajanie składników pokarmowych, zwiększają skuteczność wykorzystania nawozów NPK oraz redukują zanieczyszczenie wód azotanami.
2. Aminokwasy odpowiadają przebieg procesów biochemicznych w komórkach roślin. Arginina, alanina, kwas asparaginowy oraz lizyna wspierają metabolizm i procesy fotosyntezy, glicyna i kwas glutaminowy biorą udział w budowie chlorofilu i tkanek, a glutamina ułatwia wymianę gazową i wchłanianie dolistne.
3. Aminokwasy pobudzają naturalne zdolności obronne roślin oraz ułatwiają i przyspieszają regenerację. Walina zwiększa ogólną tolerancję roślin na sytuacje stresowe, seryna steruje gospodarką wodną roślin, alanina wspiera odporność roślin na choroby wirusowe, niskie temperatury i okresowe zalewanie pól a prolina zwiększa odporność na suszę.
4. Dzięki aminokwasom rolnik uzyskuje wysokie i wyrównane plony o zdrowym wyglądzie, dobrze znoszące przechowywanie. Aminokwasy stymulują poszczególne fazy rozwoju roślin:

• kiełkowanie i wschody (treonina i kwas asparaginowy),
• rozwój systemu korzeniowego (arginina),
• wzrost korzeni i łodyg oraz otwieranie się pąków liściowych (tryptofan), izoleucyna kwitnienie (izoleucyna),
• zapylenie i płodność pyłku (prolina),
• zawiązywanie owoców (leucyna),
• tempo dojrzewania owoców (metionina).

Na co zwrócić uwagę przy wyborze nawozu z aminokwasami?

Aminokwasy są naturalnymi biostymulatorami. O skuteczności nawożenia aminokwasami decyduje ich jakość, a nie ilość nabyta po okazyjnej cenie. Na jakie parametry i informacje trzeba zwrócić uwagę?

1. Zawartość azotu organicznego i węgla organicznego. Azot organiczny zawarty w aminokwasach i peptydach jest dostępny dla roślin po mineralizacji przez mikroorganizmy glebowe, nie ulega wypłukiwaniu, a jego pobieranie przez rośliny jest dostosowane do przebiegu wegetacji. Węgiel organiczny użyźnia glebę i sprzyja rozwojowi mikroorganizmów. Jeśli stosunek węgla do azotu jest mniejszy niż 4:1, nawóz może być od razu rozkładany przez mikroorganizmy glebowe.
2. Zawartość aminokwasów i ilość wolnych aminokwasów. Karta produktu powinna zwierać nie tylko całkowitą zawartość aminokwasów, ale także określać ile procent stanowią wolne aminokwasy. Wolne aminokwasy są najszybciej pobierane przez rośliny i mają największe możliwości działania.
3. Proces, w jakim uzyskano aminokwasy i rodzaj aminokwasów. Wśród aminokwasów rozróżnia się formy lewoskrętne (L-aminokwasy) i prawoskrętne (D-aminokwasy). Aminokwasy nawozowe uzyskuje się w drodze kosztownej hydrolizy enzymatycznej lub tańszej hydrolizy chemicznej. W tej pierwszej metodzie uzyskuje się aktywne biologicznie L-aminokwasy i to ich udział decyduje o wartości nawozu.

Dodatkowe parametry to:

• rozpuszczalność w wodzie
• odczyn pH
• możliwość łączenia ze środkami ochrony roślin 
• zasolenie

Aminokwasy roślinne czy zwierzęce?

Aminokwasy roślinne - charakterystyka

Aminokwasy roślinne wytwarza się przez fermentację biomasy roślinnej lub hydrolizę enzymatyczną białek roślinnych. Do produkcji wykorzystuje się glony, kukurydzę, soję, otręby zbożowe, nasiona roślin strączkowych, siano z lucerny itp. Metoda hydrolizy enzymatycznej pozwala na uzyskanie dużej ilości bioaktywnych wolnych aminokwasów lewoskrętnych (L-aminokwasy), które w nawozie pełnią rolę chelatorów. Pomagają one roślinom szybko wchłaniać, transportować i przyswajać składniki mineralne. Dzięki temu, stosując nawozy z aminokwasami roślinnymi, można bardzo szybko uzupełnić występujące w uprawach niedobory składników pokarmowych. Naturalne aminokwasy występują we wszystkich organizmach żywych i są budulcem białek oraz enzymów i hormonów niezbędnych na różnych etapach rozwoju. Nawozy z wysokim udziałem aminokwasów lewoskrętnych pochodzenia roślinnego są szybko przyswajane i wykorzystywane przez rośliny. L-tryptofan jest prekursorem auksyn, hormonów odpowiedzialnych za pobudzanie komórek korzeni i łodyg roślin do wydłużania. L-metionina jest prekursorem syntezy etylenu, biohormonu odpowiadającego za dojrzewanie owoców, ale również za starzenie się liści. L-prolina przed kwitnieniem zwiększa płodność pyłku, a betaina (pochodna glicyny, najprostszego aminokwasu) wykazuje intensywne działanie antystresowe i aktywizuje procesy fotosyntezy. Ponadto warto zwrócić uwagę na takie aminokwasy jak L-treonina, L-izoleucyna, L-glutamina, L-fenyloalanina i L-lizyna.

Aminokwasy zwierzęce - charakterystyka

Najtańszym sposobem produkcji aminokwasów jest wykorzystanie odpadów z uboju zwierząt rzeźnych. Aminokwasy zwierzęce można wytwarzać ze skór, ścięgien, kości, ptasich piór, ości i skór ryb, odpadów mleczarskich itp. W procesie hydrolizy chemicznej surowiec poddawany jest działaniu wysokich temperatur i silnych kwasów. Białko zwierzęce rozpada się pod ich wpływem kolejno na polipeptydy, peptydy, a wreszcie na aminokwasy. Uzyskuje się mieszankę aminokwasów, w której połowę stanowią aktywne biologicznie aminokwasy lewoskrętna, a połowę aminokwasy prawoskrętne, które nie stanowią odżywki dla roślin. Ponadto wysoka temperatura oraz działanie kwasów powoduje uszkodzenie łańcuchów części aminokwasów, przez co stają się bezużyteczne. Proces uzyskania bardziej wartościowych aminokwasów zwierzęcych jest droższy i bardziej skomplikowany. Termiczna hydroliza wyselekcjonowanego kolagenu zwierzęcego przebiega etapami w kontrolowanych warunkach, dzięki czemu można uzyskać żel o wysokiej zawartości aminokwasów i azotu organicznego oraz optymalnej proporcji węgla do azotu. Dzięki temu rośliny mogą pobierać azot systematycznie, zgodnie ze swoimi potrzebami. Nawozy z aminokwasami zwierzęcymi mogą zwiększać żyzność gleby, poprawiać przyswajanie azotu przez rośliny i zapobiegać jego wypłukiwaniu z gleby. Wspomagają też odżywianie roślin oraz przyspieszają regenerację i poprawiają kondycję roślin po sytuacjach stresowych.

Czym się różnią aminokwasy roślinne od zwierzęcych?

W przodujących krajach Unii Europejskiej rolnicy stosują znacznie więcej nawozów z aminokwasami roślinnymi niż z aminokwasami zwierzęcymi. Jedynie proces hydrolizy enzymatycznej białek roślinnych pozwala uzyskać nawozy o wysokiej zawartości czystych, wolnych i aktywnych biologicznie aminokwasów lewoskrętnych. Aminokwasy roślinne działające jako chelatory składników mineralnych tworzą z nimi łatwo wchłaniane cząsteczki, które szybko przemieszczają się do odpowiednich tkanek rośliny. Aminokwasy zwierzęce można stosować do stymulacji pobierania składników pokarmowych (zwłaszcza na początku wegetacji), ale w porównaniu z działaniem aminokwasów roślinnych dają wolniejsze tempo wchłaniania i nieco niższy poziom przyswajania. Aminokwasy zwierzęce zawierają te same aminokwasy, ale w zupełnie innych proporcjach, niedostosowanych do potrzeb roślin. Nie są jeszcze do końca rozpoznane mechanizmy, dzięki którym rośliny rozróżniają źródło pochodzenia aminokwasów i lepiej reagują na dokarmianie aminokwasami pochodzenia roślinnego. Wszystkie aminokwasy nadają się do odżywiania roślin po okresach suszy i innych warunkach stresowych, ale produkty zwierzęce nie dają wyraźnych efektów biostymulacji. Nie zaleca się też stosowania aminokwasów zwierzęcych w okresie poprzedzającym kwitnienie roślin.