Jakie nasiona rzepaku ozimego wybrać do siewu?

Rzepak ozimy jest najważniejszą rośliną oleistą w Polsce. Jego uprawa należy jednak do dosyć wymagających, przez co często powoduje wiele problemów agrotechnicznych. Aby realnie zwiększyć powodzenie danej hodowli, warto poświęcić chwilę na dobór odpowiedniej odmiany. Jakie czynniki mają więc kluczowe znaczenie przy wyborze nasion rzepaku do siewu?

Na co należy zwrócić uwagę wybierając odmianę rzepaku?

Uzyskanie wysokiej jakości plonu rzepaku ozimego zależy od bardzo wielu parametrów. Kluczowe znaczenie ma jednak wybór właściwej odmiany. Szukając odpowiedniego materiału siewnego przede wszystkim należy kierować się wymaganiami glebowymi oraz mrozoodpornością danej odmiany. Nie bez znaczenia pozostaje też kwestia odporności na choroby i tolerancji na patogeny.
Szczególnie ważny okaże się również potencjał plonowania rzepaku. Planując uprawę należy też uwzględnić termin kwitnienia, dojrzewania i siewu rośliny.

Odmiany mieszańcowe i populacyjne rzepaku

Odmiany populacyjne to gatunki powstałe wskutek rozmnażania, selekcji oraz krzyżowania rzepaku. W odróżnieniu od odmian hybrydowych odznaczają się tańszym materiałem siewnym, a co za tym idzie niższym plonowaniem. Ten gatunek rzepaku charakteryzuje się jednak stabilniejszym plonowaniem na słabszych i mniej urodzajnych ziemiach. Odmiany mieszańcowe wykazują zdecydowanie wyższe plonowanie, sięgające nawet do 20%. Posiadają wysoką odporność na czynniki stresowe, choroby grzybowe oraz uszkodzenia mechaniczne. Ponadto w porównaniu do odmian populacyjnych, cechują się o wiele większą zimotrwałością.

Wymagania glebowe odmiany rzepaku

Większość odmian rzepaku ozimego wymaga dobrego, stabilnego stanowiska glebowego. Roślina najlepiej przyjmuje się więc na żyznych podłożach o głębokiej warstwie ornej, zasobnych w składniki odżywcze o wysokim poziomie próchnicznym oraz uregulowanym pH (o odczynie zbliżonym do obojętnego 6-7). Niektóre gatunki rzepaku dobrze plonują także na lżejszych glebach, jednak zasobnych w podstawowe składniki pokarmowe.  Wyższej klasy odmiany nie rozwiną się za to w mniej bogatym środowisku. 

Mrozoodporność rzepaku

Wysoka mrozoodporność rzepaku to ważna cecha, która w dużym stopniu ogranicza straty plonów związane z wystąpieniem silniejszych mrozów i niższych temperatur. O dobrym przezimowaniu rośliny świadczy odpowiedni dobór odmiany, tolerancja na późniejszy termin siewu, właściwie zbilansowane nawożenie jesienne i niewielka obsada plonów. Wysokiej klasy gatunki mieszańcowe lepiej regenerują się po zimowych mrozach oraz wczesnowiosennych przymrozkach, niż odmiany populacyjne. 

Termin kwitnienia rzepaku

Terminy poszczególnych okresów wegetacji rzepaku zmieniają się wraz z panującymi warunkami atmosferycznymi, co należy uwzględnić przy wyborze właściwego gatunku. Zbiór odmian kwitnących wcześniej może się więc nałożyć z początkiem żniw zbożowych, co dla wielu gospodarstw stanie się niemałym problemem. Ponadto niektóre wcześniejsze gatunki mogą być w większym stopniu narażone na działanie słodyszka i szkodników łuszczynowych. 

Odporność na choroby rzepaku

Przy wyborze rzepaku nie bez znaczenia pozostaje też kwestia odporności odmiany na choroby i ataki patogenów. Do chorób, z którymi najczęściej borykają się uprawy rzepaku zalicza się zgniliznę twardzikową, szarą pleśń, czerń krzyżowych oraz suchą zgniliznę kapustnych. Wysoka odporność gatunku na patogeny chorobotwórcze znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji, a w razie silnej presji nie poraża zbyt mocno rośliny uprawnej. 

Potencjał plonowania rzepaku

Potencjał plonowania rzepaku w większości odmian jest uwarunkowany genetycznie. Wysoki współczynnik świadczy jednak o dużej zdolności przystosowawczej rośliny do zróżnicowanych warunków środowiskowych i atmosferycznych. Gatunki hybrydowe charakteryzują się wyższym potencjałem plonowania, niż populacyjne. Stabilność oraz potencjał konkretnych odmian rzepaku, warto sprawdzać w wynikach badań Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO).

Termin siewu rzepaku

Termin siewu rzepaku uzależniony jest od lokalizacji danego regionu, profilu gospodarstwa, warunków klimatycznych, a także stanu uwilgotnienia i jakości podłoża. Przyjmuje się jednak, że odmiany mieszańcowe wysiewa się kilka dni później, niż populacyjne. Gatunki hybrydowe cechują się bowiem większym wigorem wzrostu początkowego, dzięki czemu mogą później nadrobić zaległości rozwojowe w stosunku do odmian populacyjnych. Ponadto posiadają lepiej rozwiniętą rozetę i system korzeniowy. Z kolei odmiany wyróżniające się późniejszym siewem są mniej narażone na wymarznięcie zimą.  W ramach ograniczenia ryzyka strat plonów należy wybierać gatunki o zróżnicowanym terminie siewu. 

Odporność na wyleganie rzepaku

Wysoki i dobrze prosperujący plon powinien wykazywać dużą odporność na wyleganie. Odmiany hybrydowe rzepaku posiadają zwarty łan, który jest w zdecydowanie mniejszym stopniu podatny na wyleganie. Znacząco ogranicza to więc straty, jakie powstają wskutek osypywania się nasion rośliny.  Dobra odporność na wyleganie rzepaku okaże się też istotnym czynnikiem przy intensywnym nawożeniu azotowym.

Termin dojrzewania rzepaku

Duży wpływ na efektywne plonowanie ma także wczesność oraz równomierność dojrzewania. Rzepak ozimy pełną dojrzałość osiąga zazwyczaj po 120-130 dniach. Sporo zależy jednak od specyfiki danego regionu i warunków atmosferycznych, które często mogą opóźniać zbiory. Aby zapobiec tego typu sytuacjom, warto postawić na odmiany odznaczające się wczesno-średnim dojrzewaniem.

Czy nasiona rzepaku powinny być kwalifikowane?

Niektórzy dystrybutorzy dysponują niekwalifikowanymi nasionami rzepaku, których koszt wydaje się stosunkowo tańszy, niż w przypadku zakupu określonych odmian. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że niesprawdzony materiał siewny może nie być odpowiednio dostosowany do naszych warunków glebowo-klimatycznych. Ponadto nieznany jest jego potencjał plonowania czy odporność na choroby lub wyleganie, co znacząco zwiększa ryzyko niepowodzenia uprawy.