Kiedy siać buraki cukrowe?

W sezonie 2022/2023 areał uprawy buraków cukrowych w Polsce wynosił 223 tys. ha i w ostatnich latach miał tendencję wzrostową. Roślina ta, której zbiory wyniosły ok. 14 mln t, była źródłem dochodu dla ok. 27 tys. rolników. Jednym z czynników wpływającym na wielkość i jakość zbiorów, a więc także na opłacalność produkcji buraka cukrowego, jest odpowiedni siew. Kiedy i jak siać buraki cukrowe? Jakie są wymagania tej rośliny?

Buraki cukrowe potrzebują ok. 180 dni od wschodów do zbiorów, dlatego siew wykonuje się w najwcześniejszym możliwym terminie. Buraki w okresie wschodów lubią ciepło, są wrażliwe na wiosenne przymrozki i niedobory wody, ale nie lubią ciężkiej i mokrej gleby. Termin siewu buraków cukrowych zależy od regionu (najwcześniej w południowo-zachodniej części Polski) i zakontraktowanego przez cukrownię terminu odbioru buraków.

Jak się sieje buraki cukrowe?

Siew w optymalnym terminie to nie jedyny warunek powodzenia uprawy. Buraki cukrowe mają duże wymagania glebowe, pokarmowe i agrotechniczne.

Buraki cukrowe wymagają gleb żyznych, zasobnych w próchnicę o odczynie obojętnym lub zbliżonym do obojętnego (pH 6,2-7,0). Są wrażliwe na zasolenie gleb, dlatego trzeba uważać, żeby nie przesadzić z dawkami nawozów, zwłaszcza potasu. Warstwa orna powinna być jednolita, z gruzełkowatą strukturą i uregulowanymi stosunkami wodno-powietrznymi. Buraki dobrze rosną po przedplonie z roślin bobowatych (motylkowych), zbożach i ziemniakach i dobrze reagują na nawożenie organiczne. Gleba przed siewem powinna być przygotowana, zapewniająca dobrą wilgotność. Właściwą obsadę 90-100 tys. roślin/ha powinien zapewnić siew co 18 cm w rzędzie w rozstawie rzędów co 45 cm. Równie ważna jest kontrola głębokości siewu, ponieważ rośliny wysiane zbyt głęboko będą miały trudności z przebiciem się na powierzchnię.

W jakim terminie wysiewać buraki cukrowe? Kiedy się sieje buraki cukrowe?

Termin siania buraków cukrowych jest bardzo zróżnicowany ze względu na różnice klimatyczne pomiędzy poszczególnymi regionami kraju. Na Dolnym Śląsku siew buraków cukrowych może zacząć się już po połowie marca, w centralnej Polsce w pierwszej połowie kwietnia, a w północno-wschodniej części Polski może się przesunąć nawet do drugiej połowy kwietnia. Warunkiem wysiewu buraków cukrowych jest temperatura gruntu na głębokości około 5 cm, która powinna wynosić co najmniej 5°C. Wysiew do niedogrzanej gleby opóźni wschodu, zwiększając ryzyko obniżenia plonów i jakości uzyskanych korzeni spichrzowych. Przy wyborze terminu siewu trzeba też wziąć pod uwagę prognozowane zmiany pogody w okresie wschodów, tym bardziej że wiosna w naszej części Europy jest wyjątkowo kapryśna. Przymrozki, susza lub bardzo obfite opady mogą spowodować wypadnięcie dużej liczby siewek, natomiast obfite opady po wysiewie mogą doprowadzić do zaskorupienia się gleby, przez którą rośliny nie będą mogły się przebić.

Kiedy można siać buraki do gruntu?

Długość okresu wegetacji buraków cukrowych wynosi około pół roku, a więc późny siew oznacza niższe plony. Wczesny siew jest szczególnie ważny dla plantatorów, którzy w umowie z cukrownią mają zawarty wczesny termin dostawy surowca. Siew buraków jest możliwy, kiedy warunki polowe umożliwiają wyjazd ciężkim sprzętem bez rozjeżdżania gleby i niszczenia jej struktury. Gleba pod siew nie powinna być przesuszona ani nadmiernie wilgotna (wilgotność 12-16%). Buraki zaczynają dobrze kiełkować przy temperaturze gruntu 5-6°C i są wówczas bardzo wrażliwe na przymrozki, zwłaszcza poprzedzone okresem dużego ocieplenia. Wysiew nasion w niedogrzaną glebę spowoduje opóźnienie wschodów i osłabienie siewek, które będą bardziej narażone na choroby grzybowe. Wyższa temperatura gleby podczas siewu oznacza szybsze i bardziej wyrównane wschody. Poza badaniem temperatury gleby na głębokości 5-10 cm i śledzeniem prognoz pogody warto obserwować przyrodę. Fenologiczną porą siewu buraków cukrowych do gruntu jest pora kwitnienia forsycji i czeremchy oraz początek wytwarzania liści na krzewach porzeczek i agrestu.

Jak siać buraki cukrowe do gruntu?

Zbyt wczesny siew buraków do gruntu jest jednym z częstych błędów w uprawie. Kolejne można popełnić w sposobie jego wykonania. Wyniki wieloletnich doświadczeń pokazują, że polowa zdolność wschodów buraków cukrowych wynosi średnio 83-87%. Oznacza to, że aby zapewnić optymalną obsadę ok. 100 tys. roślin/ha trzeba wykonać siew w rozstawie rzędów 45 cm i odległości w rzędzie 18 cm. Do realizacji tego celu trzeba zużyć 1,25 jednostki siewnej (js) na hektar. Zmniejszenie obsady do niespełna 90 tys. roślin/ha przez wysiew w odstępach 20 cm zamiast 18 cm daje oszczędności na materiale siewnym (0,13 js/ha). Jest to niewiele w porównaniu ze stratami, jakie mogą dać osłabione wschody spowodowane niesprzyjającym układem pogody podczas kapryśnej polskiej wiosny. Minimalna obsada zapewniająca opłacalność nie powinna być niższa niż 60 tys. roślin/ha. Z kolei przy nadmiernym zagęszczeniu uzyska się drobne korzenie, które zgubią się podczas zbioru. Nowoczesne siewniki zapewniają precyzyjną regulację siewu. Nasiona powinny być wysiane na głębokość 2-3 cm (płycej na glebach chłodnych i wilgotnych, głębiej na ciepłych i przepuszczalnych). Wysiew powinien być równomierny, a nasiona dociśnięte do bruzdy i całkowicie przykryte.

Po jakim czasie wschodzą buraki cukrowe?

Wczesny siew i wschody buraków cukrowych mogą zapewnić wysoki plon i dobrą jakość korzeni spichrzowych. Odpowiednia ilość wilgoci po zimie ułatwia kiełkowanie, wschody i szybsze okrycie gleby liśćmi, dzięki czemu nie traci ona tak dużo wody wskutek parowania. Minimalna temperatura powietrza potrzebna do kiełkowania nasion buraków cukrowych to 3°C, ale niska temperatura wydłuża okres wschodów, w skrajnych przypadkach nawet do 30 dni. Średnio buraki cukrowe wschodzą po ok. dwóch tygodniach od wysiania, a przy temperaturach 15-20°C okres ten skraca się do tygodnia. Przedwczesny siew w nieogrzaną glebę skutkuje opóźnieniem lub osłabieniem wschodów, daje jednak możliwość wykonania przesiewów. Buraki, które wcześniej wzejdą, wcześniej zaczynają tworzenie korzeni spichrzowych, co daje gwarancję wysokiego plonu. Trzeba pamiętać o tym, że późną jesienią przyrost masy korzeni i zawartości cukru jest niewielki, więc opóźniony zbiór nie zrekompensuje strat spowodowanych opóźnionym siewem.

Wymagania do uprawy buraków cukrowych

Buraki cukrowe mają duże wymagania glebowe. Pod uprawę buraków cukrowych przeznacza się gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego i dobrego oraz pszennego górskiego klas bonitacyjnych od I do IVa. Rośliny potrzebują gleb o dobrej i wyrównanej strukturze, z głęboką warstwą orną, żyznych, próchniczych, zasobnych w wodę i składniki pokarmowe, które zapewnią intensywny rozwój systemu korzeniowego. Buraki preferują gleby o pH 6,2-7,0. Gleba pod buraki cukrowe musi być dobrze przygotowana, z odpowiednią uprawą przedsiewną. Zbyt ubita ziemia utrudni kiełkowanie i rozwój siewek, zbyt luźna spowoduje uciekanie roztworów wodnych z minerałami do głębszych warstw gleby. Rośliny są wrażliwe na przymrozki i duże wahania temperatury, szczególnie w okresie kiełkowania i wschodów. Najlepiej rozwijają się przy średnich temperaturach dobowych 12-16°C. W okresie lata, kiedy najintensywniej przyrasta masa korzeniowa, buraki wymagają dobrego zaopatrzenia w wodę. Jej niedostatek spowoduje słabe wykształcenie korzeni spichrzowych i niskie plony.

Czym nawozić buraki cukrowe?

Buraki mają bardzo duże zapotrzebowanie na składniki mineralne podstawowe i mikroelementy. Szczególnie ważne jest zasilanie fosforem i potasem, przy czym fosfor jest najbardziej potrzebny w czasie wschodów, a potas w lecie, w czasie budowy masy korzeniowej. Do uzyskania 10 t plonu korzeni potrzeba średnio 65 kg K2O i 18 kg P2O5. Spośród wszystkich roślin uprawnych buraki cukrowe mają największe zapotrzebowanie na potas. Buraki źle znoszą zarówno niedobór, jak i nadmiar pierwiastków. Przedawkowanie azotu i potasu przed siewem może doprowadzić do zasolenia gleby i zahamowania kiełkowania nasion buraka. Azot jest niezbędny dla rozwoju roślin i przyrostu masy i może być podawany zarówno przed siewem, jak i w czasie uprawy. Magnez odgrywa istotną rolę w procesie fotosyntezy i reakcjach enzymatycznych, a siarczan magnezu służy do niwelowania skutków stresów pogodowych. Buraki cukrowe są wrażliwe na poziom wapnia, który nie tylko podnosi poziom pH w glebie i ułatwia przyswajanie innych składników, ale jest też budulcem ścian komórkowych. Spośród mikroelementów istotne są zwłaszcza bor i mangan.

Jakie są objawy niedoborów składników pokarmowych w buraku cukrowym?

Duże potrzeby pokarmowe buraków cukrowych nie zawsze są równoważone przez podaż składników mineralnych. Reakcją na niedobory składników mineralnych są specyficzne objawy, które można zaobserwować w trakcie wegetacji.

• Niedobór azotu zdarza się stosunkowo rzadko i objawia się spowolnieniem przyrostu korzeni i liści oraz jasnozieloną barwą blaszek liściowych.
• Niedobór fosforu sygnalizują czerwono-żółte lub brązowe przebarwienia na brzegach liści, a same liście rosną małe, wąskie, sztywne o ciemnooliwkowej barwie. Towarzyszyć temu może opóźnienie wzrostu buraków.
• Początkowe objawy niedoboru potasu obserwuje się na starszych liściach. Na ich brzegach pojawiają się nekrotyczne zmiany, które stopniowo obejmują całą blaszkę liściową. Rośliny stają się wrażliwe na niedobory wody. Korzenie wolniej przyrastają, a młode liście są ciemne o niebiesko-zielonej barwie.
• Niedobór wapnia objawia się zmniejszeniem i chlorozą młodych liści. Brzegi liści się fałdują i zaginają ku dołowi, a ich wierzchołki obejmuje nekroza.
• Niedobór magnezu pojawia się w fazie 6-8 liści początkowo na starszych liściach, na których pojawiają się mozaikowo pomiędzy nerwami liści objawy chlorozy, przekształcające się z czasem w nekrozę. Nekroza obejmuje też brzegi liści, które czarnieją i kruszą się. Braki magnezu powodują niedobór cukru w korzeniach, obniżając ich wartość przetwórczą.
• Sygnałami braku boru są małe liście sercowe, które czernieją i obumierają. Starsze liście są pokarbowane, żółkną i zamierają. Charakterystycznymi objawami niedostatków tego pierwiastka są ciemne spękania na górnej części korzenia i u nasady liści.
• Niedobór manganu towarzyszy niedoborom boru i objawia się pomarszczeniem liści i żółtymi plamkami na blaszkach liściowych. Liście sztywnieją i unoszą się do góry.
• Niedobór siarki utrudnia roślinom wykorzystanie azotu, dlatego objawy są podobne do objawów niedoboru azotu, przy czym w przypadku siarki objawy pojawiają się najpierw na młodych liściach.
• Niedobór sodu powoduje zmniejszenie tolerancji na susze. Objawem niedoboru sodu w okresie suszy jest szybsza niż u zaopatrzonych w sód roślin utrata turgoru.

Termin zbioru buraków cukrowych

Optymalnym terminem zbioru buraków cukrowych jest czas, w którym osiągną najwyższą wartość przetwórczą. Korzenie spichrzowe powinny wówczas mieć maksymalne rozmiary i wysoką zawartość cukru, a ponadto niską zawartość potasu, sodu i rozpuszczalnych związków azotowych (głównie azotu α-aminokwasowego), które obniżają wartość przetwórczą buraków. Buraki cukrowe zazwyczaj zbiera się po upływie 180 dni od dania siewu, ale dokładny termin zbiorów zależy od odmiany, warunków pogodowych w danym sezonie i terminu rozpoczęcia kampanii przez cukrownie. Charakterystyczną oznaką wskazującą, że buraki cukrowe są gotowe do zbioru jest wiotczenie, a następnie żółknięcie i zasychanie najstarszych liści. W sezonie ze słonecznym latem buraki są gotowe do zbioru już na początku października. Deszczowy sierpień i wrzesień mogą spowodować przesunięcie zbiorów na koniec października. Wtedy jednak można natrafić na jesienne słoty lub przymrozki, które uniemożliwią zbiór.