Uprawa gryki na poplon

Gryka jest jednym z najczęściej wysiewanych poplonów ścierniskowych w rejonach o dużym udziale w strukturze zasiewów rzepaku. Ten przedstawiciel z rodziny rdestowatych dobrze rośnie na większości gleb, szybko się rozgałęzia, dzięki czemu ogranicza zachwaszczenie. Po przyoraniu rozkładające się części nadziemne i korzenie wydzielają do gleby związki chemiczne ograniczające kiełkowanie chwastów. Ponadto, gryka wykazuje działanie fitosanitarne, a palowy system korzeniowy sprzyja rozluźnianiu gleby i poprawie jej gruzełkowatości.

Uprawa gryki krok po kroku

Wymagania glebowe gryki są niewielkie, dobrze radzi sobie na glebach słabszych, mniej zasobnych w składniki pokarmowe, w tym także w azot. Znana jest także z dobrej odporności na okresowe niedobory wody. Dobry wigor i krótki okres wegetacji sprawiają, że grykę zalicza się do roślin szybko rosnących, gdyż na wytworzenie w pełni rozwiniętych nasion rośliny potrzebują od około 70 do 100 dni, co sprawia, że jest często wykorzystywana jako międzyplon. Uprawiając grykę należy pamiętać o kilku zasadach.

1. Stanowisko

Gryka doskonale rośnie na większości gleb, także w warunkach suszy. Należy jednak pamiętać, że na glebach przesuszonych i przy długotrwałych niedoborach wody, wzrost gryki jest słabszy. Ważny jest także odczyn podłoża. Ta roślina toleruje gleby lekko zakwaszone, o odczynie 5,0 – 5,5, jednak znacznie lepiej udaje się na gruntach o uregulowanym odczynie pH między 5,5, a 7,0. Gryka źle znosi gleby mocno zakwaszone, ciężkie, słabo przepuszczalne, bogate w wapń oraz z tendencją do zaskorupiania. Należy także unikać jej uprawy na glebach zbyt suchych i podmokłych.

2. Uprawa przed zasiewem

Stanowisko pod zasiew gryki powinno być odpowiednio przygotowane. Zwykle rozpoczyna się prace od wykonania zespołu uprawek pożniwnych. Najpierw należy płytko (od 2 do 5 cm) wymieszać resztki roślin pozostawionych na polu po zbiorze plonu głównego. W tym celu przeprowadza się podorywkę z bronowaniem. Następnym krokiem jest ograniczenie parowania wody z wierzchniej warstwy gleby i pobudzenie nasion chwastów i samosiewów do kiełkowania. Po upływie kilkunastu dni od pierwszego zabiegu chwasty i samosiewy kiełkują, co stanowi optymalny termin do przeprowadzenia kolejnego zabiegu uprawowego – bronowania pielęgnacyjnego. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie prac uprawowych na większej głębokości, około 10 – 15 cm, co umożliwia mechaniczne zniszczenie roślin niepożądanych, a także wymieszanie nawozów oraz przygotowanie stanowiska pod siew międzyplonu.

3. Nawożenie

Gryka wyróżnia się niewielkimi wymaganiami pokarmowymi, dobrze rośnie również na glebach ubogich w azot. Wyróżnia się także doskonałą zdolnością do wykorzystywania trudno przyswajalnych składników pokarmowych. Uprawiając ją na stanowiskach zasobnych w składniki odżywcze, można całkowicie zrezygnować ze stosowania nawozów przed siewem. Jednak na glebach słabszych, warto przedsiewnie zastosować nawozy azotowe i fosforowe w niskich dawkach oraz dostarczyć około 30 – 40 kg potasu na hektar. Rozwiązanie to będzie sprzyjało budowaniu przez grykę jak największej ilości zielonej biomasy. Planując uprawę mieszanki gryki z innymi gatunkami, zwłaszcza z roślinami dwuliściennymi, do dobrych praktyk należy przedsiewne zastosowanie wieloskładnikowych nawozów mineralnych lub naturalnych, takich jak obornik czy gnojowica. Dostarczają one bowiem cenne składniki pokarmowe, które najpierw wykorzystuje międzyplon, a następnie trafiają do podłoża w formie zielonej biomasy. Nawożenie najlepiej przeprowadzić przed drugim, głębokim zabiegiem uprawowym, co umożliwi jak najlepsze wymieszanie nawozów z podłożem.

4. Siew

Siew gryki jako uprawy międzyplonowej można wykonywać na dwa sposoby. Pierwszy polega na wykorzystaniu rozsiewacza do rzutowego wysiewu nasion, które nie są przykrywane warstwą gleby. Jest to możliwe, ponieważ gryka kiełkuje z powierzchni gleby i nie wymaga dokładnego przykrycia. Rozwiązanie to stanowi oszczędność czasu i pracy, ma jednak kilka wad. Po pierwsze, metoda ta nie nadaje się do siewu mieszanek, ponieważ nasiona innych roślin mogą wymagać przykrycia warstwą ziemi. Po drugie, nasiona na powierzchni ziemi mogą być wyjadane przez ptaki, co prowadzi do zmniejszenia obsady i uniemożliwia skuteczne pokrycie powierzchni uprawy roślinnością.

Drugi sposób wysiewu zakłada wykorzystanie siewnika do umieszczania nasion na głębokości od 2 do 4 cm w odpowiednio przygotowaną i wilgotną glebę. Dzięki zastosowaniu takiej techniki siewu, łatwo można utrzymać nasiona w odpowiedniej wilgotności, co sprzyja kiełkowaniu. Ponadto, możliwe jest jednoczesne ograniczenie ryzyka wyjadania ziaren przez ptaki.

Optymalny termin wysiewu gryki na międzyplon to okres do połowy sierpnia. Opóźnienie terminu siewu może wiązać się z uzyskaniem mniejszej ilości zielonej biomasy, gryka jest bowiem rośliną ciepłolubną.

Norma wysiewu gryki wynosi 60-70 kg/ha jako pojedynczego międzyplonu. Ilość wysiewu gryki w mieszankach jest zależna od jej składników i może wynosić od 2 do 25kg/ha. W przypadku wysiewu międzyplonu pod rośliny jare uprawiane w szerokich międzyrzędziach warto wybrać mieszanki z wyższym udziałem np. gorczycy jako rośliny konkurencyjnej z gryką siewną. 5. Pielęgnacja Gryka jest rośliną stosunkowo odporną na choroby, toteż nie ma konieczności przeprowadzania zabiegów z użyciem środków ochrony roślin. Dodatkowo, uprawiając międzyplon jako jedno z działań proekologicznych w ekoschematach, nie należy przeprowadzać żadnych zabiegów w trakcie uprawy międzyplonu. Jeżeli nie chcemy dopuścić do osypywania się nasion, grykę lub mieszanki ją zawierające powinno się niszczyć po około 10 dniach od rozpoczęcia kwitnienia. Zabieg ten uniemożliwia wykształcenie dojrzałych ziaren.

Najczęściej popełniane błedy w uprawie gryki

Mimo, iż gryka jest rośliną o niewielkich wymaganiach, która dobrze rośnie bez interwencji i zabiegów polowych, w jej uprawie możliwe jest popełnienie kilku kluczowych błędów, które przekładają się na zaburzenia wzrostu. Mogą one prowadzić do niecałkowitego pokrycia powierzchni uprawy roślinnością, co skutkuje uzyskaniem zmniejszonej ilości zielonej biomasy, a także prowadzi do rozwoju niepożądanych roślin,co przekłada się na wzrost zachwaszczenia w następnym sezonie.

1. Niewłaściwe stanowisko

Gryka doskonale rośnie na większości gleb, jednak są stanowiska, na których rozwija się znacznie gorzej. Do takich należą:

- gleby wybitnie żyzne – gryka doskonale wykorzystuje trudno przyswajalne substancje odżywcze znajdujące się w podłożu. Nadmiar składników odżywczych, a zwłaszcza azotu, prowadzić może do nadmiernego wzrostu części zielonych, co skutkuje osłabieniem roślin,

- gleby ciężkie i gliniaste – gryka wymaga podłoża przepuszczalnego, ponieważ nadmierna wilgotność i ograniczona wentylacja mogą prowadzić do gnicia korzeni i rozwoju chorób powodowanych przez grzyby. Gleby ciężkie i gliniaste, które zatrzymują wodę, nie są odpowiednie do uprawy gryki, ponieważ mogą prowadzić do utraty plonów z powodu nadmiernego namoknięcia i zahamowania wzrostu korzeni;

- gleby o nieuregulowanym odczynie – gryka dobrze znosi lekkie zakwaszenie podłoża, jednak źle rośnie w warunkach skrajnych. Optymalne pH gleby do uprawy gryki waha się od 5,0 do 7,0. Gleby zbyt zasadowe mogę ograniczać dostępność niektórych składników pokarmowych, takich jak żelazo i mangan, co skutkuje niedoborami i osłabieniem rośliny. Z kolei gleby kwaśne zawierają duże ilości aktywnego glinu i manganu, które uniemożliwiają prawidłowy wzrost korzeni. Ponadto, na takich podłożach ograniczona jest dostępność składników pokarmowych.

2. Błędy w zaopatrzeniu uprawy w składniki odżywcze

Przed siewem gryki, zaleca się zastosować nawozy wieloskładnikowe zawierające azot, potas i fosfor w sposób umiarkowany. W wypadku uprawy gryki w mieszance z bobowatymi warto również uzupełnić w podłożu poziom mikro- i makroelementów przy użyciu nawozów mineralnych. Zbyt intensywne nawożenie gryki może prowadzić do nadmiernego wzrostu rośliny, a zwłaszcza jej zielonych elementów. W warunkach nadmiaru azotu zaburzone jest drewnienie tkanek, co osłabia rośliny. Ponadto, nadmiar składników odżywczych zaburza wzrost roślin, które karleją i zmieniają barwę.

Z kolei niedostateczne nawożenie, zwłaszcza na terenach mniej zasobnych, może prowadzić do wystąpienia niedoborów składników odżywczych. Rośliny pozbawione kluczowych minerałów nie tylko słabiej rosną i karleją, ale także są bardziej podatne na choroby. Zatem taka uprawa nie tylko jest bardziej narażona na zachwaszczenie, ale także na takich polach częściej występują choroby grzybowe w plonach właściwych, co ma kluczowe znaczenia dla wydajności upraw w plonie głównym.

3. Brak kontroli chwastów i szkodników

W początkowych fazach rozwoju gryka, zwłaszcza kiełkująca w niskich temperaturach, jest wrażliwa na zachwaszczenie. Dlatego przed siewem konieczne jest mechaniczne niszczenie chwastów i samosiewów oraz podorywka i bronowanie. Umożliwia to stworzenie gryce sprzyjających warunków do kiełkowania i ogranicza ryzyko zachwaszczenia i zagłuszenia uprawy przez chwasty, zwłaszcza, gdy gryka siana jest w szerokiej rozstawie.

Zabiegi uprawowe pozwalają także ograniczyć liczebność szkodników glebowych, które żerują na korzeniach roślin. Organizmy te mogą być odpowiedzialne za znaczne uszkodzenia systemu korzeniowego roślin, co skutkuje zahamowaniem lub osłabieniem wzrostu. Zmniejszenie powierzchni systemu korzeniowego uniemożliwia bowiem prawidłowe zaopatrzenie roślin w wodę i substancje odżywcze. Ponadto, wskutek obniżenia odporności roślin, takie uprawy są bardziej podatne na choroby.

4. Niewłaściwy dobór gatunków roślin w mieszance międzyplonowej

Gatunki roślin w mieszance międzyplonowej powinny być dobrane rozważnie, z uwzględnieniem potrzeb pokarmowych i cyklu rozwojowego każdego z gatunków. Połączenie gatunków wczesnych z późnymi sprawi, że część roślin będzie zdrewniała, a reszta nie rozwinie się prawidłowo. Ponadto, nasiona w mieszance powinny mieć zbliżoną wielkość i masę, co ułatwia równomierny siew. Z tego powodu połączenie gryki z, na przykład, słonecznikiem, może być problematyczne.

Co należy wziąć pod uwagę decydując się na uprawę gryki?

Gryka należy do wartościowych roślin, a przy tym ma niewielkie wymagania glebowe, dając zadowalające wyniki, zarówno uprawiana jako międzyplon, jak i w plonie głównym. Dlatego rozważając uprawę gryki, należy wziąć pod uwagę następujące korzyści z niej płynące:

1. Szybki przyrost – gryka należy do roślin o krótkim okresie wegetacyjnym, od siewu do wydania plonów wystarcza od 70 do 100 dni. Na czas wzrostu mają wpływ odmiana, stanowisko, a także warunki pogodowe. Zakłada się jednak, że jeśli siew następuje od razu po zejściu z pola zbóż, możliwy jest zbiór jeszcze przed zimą.

2. Zdolności allelopatyczne i fitosanitarne – gryka wydziela do podłoża substancje hamujące kiełkowanie chwastów takich jak komosa, koniczyna, mlecz, rumian, szarłat, tasznik czy wilczomlecz. Ponadto, rozkładające się tkanki gryki ograniczają także rozwój nicieni i innych szkodników w glebie.

3. Niskie wymagania glebowe – roślina ta dobrze znosi lekko zakwaszone podłoże, chociaż najlepsze rezultaty osiąga się uprawiając grykę na glebach o odczynie obojętnym. Dzięki zdolności do pobierania z podłoża trudno dostępnych składników odżywczych, doskonale rozwija się także na glebach uboższych.

4. Pozytywny wpływ na glebę – korzenie gryki wydzielają do podłoża substancje rozkładające związki fosforu i wapnia, dzięki czemu składniki te są dostępne dla upraw następczych. Ponadto, uprawa gryki sprzyja rozluźnieniu gleby, a także poprawia jej napowietrzenie i gruzełkowatość. Powyższe czynniki sprawiają, że uprawa gryki jest bardzo dobrym wyborem, o czym przekonuje się coraz więcej rolników. Bowiem z roku na rok areał uprawy tej rośliny wzrasta.

Przed podjęciem decyzji o uprawie gryki należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:

1. Stanowisko

Gryka to roślina o niewielkich wymaganiach glebowych i dużych wymaganiach klimatycznych. Roślina ta preferuje wyższe temperatury i wyróżnia się wysoką wrażliwością na chłód i przymrozki, które mogą zniszczyć uprawę. W niskich temperaturach jej rozwój jest spowolniony, co naraża uprawę na zachwaszczenie. Dlatego nie należy wysiewać gryki zbyt wcześnie, ani za późno. Gryka preferuje gleby przepuszczalne, a do jej uprawy nie nadają się podłoża ciężkie, podmokłe, bardzo suche i z tendencją do zaskorupiania się.

2. Płodozmian

Planując uprawę gryki warto również wziąć pod uwagę uprawy wcześniejsze i następcze. Na glebach lekkich klasy IV i V najwyższy plon gryki można uzyskać po bobowatych, dobrym przedplonem są również ziemniaki i buraki pastewne czy kukurydza. Rośliny zbożowe zalecane są do średnich przedplonów. Nie zaleca się uprawiać gryki na oborniku oraz na nawozach zielonych, ponieważ po takim przedplonie rośliny są zbyt wybujałe, słabo zawiązują nasiona i przedłużają okres wegetacji. Ponadto, gryka jest świetnym międzyplonem na terenach, gdzie intensywnie uprawia się rzepak i jednocześnie świetnie sprawdza się przed zbożami ozimymi.

3. Przygotowanie gleby

Przed siewem gryki istotne jest przeprowadzenie zabiegów uprawnych mających na celu wymieszanie i napowietrzenie gleby, a także zniszczenie chwastów i kiełkujących samosiewów, ponieważ roślina ta jest wrażliwa na zachwaszczenie w początkowych fazach rozwojowych. Przed siewem warto również zastosować nawozy wieloskładnikowe zawierające fosfor i potas oraz azot. Stosowanie tego ostatniego pierwiastka na glebach żyznych powinno być umiarkowane. Planując uprawę w międzyplonie mieszanki z gryką, zaleca się dodatkowe zastosowanie nawozów mineralnych. Na tym etapie należy także zadbać o uregulowanie odczynu gleby, ponieważ gryka nie toleruje niskiego pH.

4. Gęstość siewu

Gryka to roślina dość intensywnie rozrastająca się. W zależności od celu uprawy, zaleca się siew w różnej rozstawie rzędów, ponieważ, według badań, im większy rozstaw rzędów w siewie, tym wyższe plonowanie.

W przypadku uprawy poplonowej lub międzyplonowej, zaleca się się siać grykę w rozstawie 12 – 25 cm. W przypadku tego pierwszego, norma wysiewu nasion waha się od 290 do 360 na metr kwadratowy, z kolei w drugim przypadku zaleca się wysiew od 250 do 290 nasion na metr kwadratowy. W wypadku upraw, gdzie gryka jest plonem głównym, zaleca się rozstaw rzędów 45 cm, przy gęstości siewu 200 – 250 nasion na metr kwadratowy.