Jakie korzyści przynosi dokarmianie dolistne zbóż?

Pobieranie mikroelementów przez system korzeniowy jest ograniczone, ze względu na wysokie pH gleby, do którego dąży się aby zmaksymalizować wchłanianie przez zboża azotu, fosforu i potasu. Dlatego prowadzenie dolistnego dokarmiania zbóż umożliwia łatwe, szybkie i precyzyjne uzupełnienie niedoborów mikroelementów w uprawach zbóż poprzez bezpośrednie podanie tych pierwiastków na liście roślin.

Co daje nawożenie dolistne zbóż?

Wysokie potrzeby pokarmowe zbóż, a także dążenie do podnoszenia pH gleby nie sprzyja przyswajaniu przez zboża mikroelementów, wśród których znajduje się miedź – pierwiastek w polskich ziemiach niedoborowy, którego znacznych ilości potrzebują zboża. Ponadto, dolistne dokarmianie umożliwia szybkie i precyzyjne uzupełnienie niedoborów makroelementów, co często jest wykorzystywane, na przykład w okresach stresu lub niesprzyjających warunków pogodowych.

Prowadzenie dolistnego dokarmiania zbóż, równolegle z doglebowym nawożeniem pozwala na opracowanie kompleksowego planu nawożenia, który umożliwia prowadzenie zintegrowanej uprawy zbóż, która osiąga większe i bardziej wyrównane plony.

Dolistne dokarmianie zbóż umożliwia szybkie i precyzyjne uzupełnienie niedoborów, w razie stwierdzenia ich obecności lub stwierdzenie warunków glebowych, które nie sprzyjają wchłanianiu. Zabiegi te mogą być prowadzone także prewencyjnie, gdyż wiele niedoborów, w początkowych stadiach, nie daje objawów widocznych gołym okiem, zwłaszcza w krytycznych fazach wegetacji – podczas intensywnego wzrostu czy kłoszenia.

Mówiąc o dolistnym dokarmianiu zbóż zazwyczaj ogranicza się do mikroelementów, ale nawożenie dolistne to także doskonały sposób na dostarczenie zbożom makroelementów, które także są bardzo dobrze wchłaniane przez liście. Pod tym względem prym wiedzie azot, który, jeżeli stosowany jest w formie wodnego roztworu mocznika, jest najszybciej absorbowanym przez liście minerałem.

Dolistne dokarmianie zbóż polega na wykonaniu oprysku z użyciem wodnego roztworu nawozu mineralnego. Zabieg ten może być połączone w opryskiem z wykorzystaniem środków ochrony roślin.

Zastosowanie dolistnego dokarmiania umożliwia szybkie wchłonięcie przez rośliny substancji odżywczych.

Wspomniany sposób nawożenia charakteryzuje się licznymi zaletami, takimi jak:

- szybkie działanie – 80% podanego dolistnie azotu ulega absorpcji w ciągu 5 godzin od wykonania oprysku; dolistne dokarmianie działa znacznie szybciej niż doglebowe zastosowanie soli lub tlenków minerałów,

- korzystny wpływ na poprawę tempa wzrostu roślin – dostarczanie rosnącym roślinom niezbędnych składników pokarmowych przyczynia się do pełnego wykorzystania potencjału wzrostowego zbóż,

- łatwe i precyzyjne dawkowanie – do dokarmiania dolistnego stosuje się nawozy rozpuszczalne w wodzie, które tworzą jednorodny roztwór, co ułatwia obliczenie prawidłowej dawki oraz umożliwia równomierne rozpylenie produktu,

- doskonała przyswajalność – wodne roztwory są przez rośliny bardzo dobrze przyswajane. W dolistnym dokarmianiu często stosuje się chelaty makro- i mikroelementów. Cząsteczki te są łatwo, szybko i skutecznie transportowane do i w tkankach roślin.

Ponadto dolistne dokarmianie może być zastosowane w warunkach, w których system korzeniowy nie działa w pełni sprawnie. W ten sposób możliwe jest nie tylko dostarczanie składników pokarmowych w warunkach pogorszonego wychwytu korzeniowego, ale również stymulacja rozwoju systemu korzeniowego zbóż.

Kiedy stosować nawozy dolistne zbóż?

Dolistne dokarmianie zbóż może być prowadzone w dwóch sytuacjach:

1. Profilaktyczne – oznacza podawanie substancji w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania na substancje odżywcze, takich jak początek wegetacji, krzewienie lub kłoszenie, a także przy spodziewanym narażeniu rośliny na stres (np. susza lub zmiana pogody). Ponadto, wczesne stadia rozwijających się niedoborów minerałów w zbożach nie prowadzą do wystąpienia objawów widocznych gołym okiem, dlatego zaleca się wprowadzenie dolistnego nawożenia, gdy roślina jest zagrożona wystąpieniem niedoborów.

2 Interwencyjne – zakłada stosowanie dolistnego dokarmiania minerałami w przypadku stwierdzenia objawów niedoborów. Koniecznie należy podkreślić, że niedobory mogą występować łącznie.

Poniżej opisane są objawy najczęściej występujących niedoborów mineralnych zbóż:

- azot – chloroza liści, włącznie z nerwami, proces początkowo obejmuje starsze liście. Z czasem liście zasychają i są odrzucane,

- fosfor – zmiana barwy starszych liści na początkowo ciemnozielony, z czasem purpurowy. Liście są małe, drobne i wyprostowane, a także wąskie i skrócone,

- potas – rośliny bardzo szybko więdną, przedłużające się niedobory prowadzą do chlorozy, a następnie nekrozy liści oraz zwiększoną podatnością na wyleganie,

- magnez – początkowo dochodzi do rozwoju chlorozy międzynaczyniowej, z czasem, na życie i owsie pojawia się „paciorkowatość” liści, na pszenicy i jęczmieniu chloroza przechodzi z czasem w nekrozę,

- siarka – pierwszym objawem niedoboru jest rozjaśnienie i bielenie młodych liści, które ulegają zwężeniu i skróceniu,

- wapń – niedobory zdarzają się bardzo rzadko, a ich objawem jest powstawanie przebarwień i zamierania młodych liści,

- żelazo – chloroza i żółknięcie młodych liści,

- mangan – zahamowanie wzrostu, chlorozy młodych liści i ich opadanie,

- bor – obumieranie stożków wzrostu, usychanie liści i łodyg,

- miedź – chloroza liści, spadek jędrności pędów, słabe wykształcanie ziaren w kłosie,

- cynk – redukcja powierzchni blaszek liściowych, jasnozielone przebarwienia liści,

- molibden – zahamowanie rozwoju blaszek liściowych oraz chloroza.

W sezonie zaleca się trzykrotne przeprowadzenie dolistnego dokarmiania zbóż. Zabieg ten może być połączony z zabiegami przy użyciu środków ochrony roślin. Zalecane jest połączenie dolistnego nawożenie z zastosowaniem środków grzybobójczych, co pozwala zmniejszyć koszty przy jednoczesnym zwiększeniu efektywności wykonywanych zabiegów.

Opryski wykonuje się wiosną, w następujących terminach:

1. Końcowa faza krzewienia lub początek fazy strzelania w źdźbło.

2. Pełnia strzelania w źdźbło. Termin ten przypada zazwyczaj około 10-15 dni po pierwszym zabiegu.

3. Przed wykłoszeniem. Podane powyżej terminy odnoszą się zarówno do zbóż jarych, jak i ozimych. Przeprowadzono badania, w których udowodniono, że prowadzenie dolistnego nawożenia w podanych wyżej terminach, które pokrywało zapotrzebowanie roślin, pozwalało na uzyskanie znaczącej zwyżki w plonach, która sięgała od 8 do 15%.

Po jakim czasie działa nawóz dolistny?

Stosując tradycyjne nawożenie doglebowe należy liczyć się z utratą części zastosowanego nawozu, związaną z jego wymywaniem. Ubytek ten może w niesprzyjających okolicznościach sięgać nawet 40% zastosowanego nawozu. Aby rośliny mogły wykorzystać zadane doglebowo substancje, konieczne jest ich przetworzenie do formy dostępnej roślinom – rozpuszczenie i wsiąknięcie w okolice korzeni, co, w porównaniu z dolistnym dokarmianiem, jest procesem długotrwałym.

Substancje podane dolistnie ulegają bardzo szybkiej absorpcji i działają niemal natychmiast. Szybkość pobierania minerałów podanych dolistnie zależy od kilku, opisanych poniżej, parametrów:

1. Jak wykonany jest oprysk

Prowadzenie oprysku przy użyciu zbyt drobnej kropli spowoduje, że nawóz wyparuje zanim dotrze do liści. Z drugiej strony, zbyt duże krople nie zatrzymają się na liściach, lecz opadną na podłoże i w nie wsiąkną.

Jednakże użycie odpowiedniej wielkości kropli pozwala na osiągnięcie najlepszych rezultatów gdy substancja czynna dociera także do spodniej strony liścia, skąd jest najlepiej przyswajana. Taka sytuacja ma miejsce, gdy przeprowadza się oprysk przy użyciu rękawa powietrznego. Dzięki niemu krople cieczy roboczej trafiają także na spodnie strony liścia, co maksymalizuje absorpcję.

2. Stan rośliny

Najlepsze warunki do przyswajania przez rośliny substancji odżywczych mają miejsce gdy rośliny są zdrowe, pozbawione uszkodzeń, a ich liście mają pełny turgor. Kiedy roślina jest uszkodzona lub chora, jej zdolność do przyswajania substancji podanych dolistnie jest znacznie obniżona. Dlatego efekty zabiegów dokarmiania są znacznie lepiej i o wiele szybciej widoczne na zdrowych roślinach.

3. Formulacja nawozu

Prowadząc dolistne dokarmianie stosuje się nawozy charakteryzujące się całkowitą rozpuszczalnością w wodzie, która umożliwia precyzyjne dawkowanie. Tlenki i sole metali często charakteryzują się niską rozpuszczalnością w wodzie. Ponadto, w roztworach wodnych cząsteczki te przyjmują formy obdarzone ładunkiem elektrycznym, który wpływa niekorzystnie na transport. Z kolei łatwo i szybko transportowane są cząstki schelatowane. Chelaty to kompleksy, w których substancja aktywna jest sprzęgnięta z otaczającą ją cząsteczką, Dzięki temu całość jest elektrycznie obojętna i może być bez ograniczeń transportowana w komórkach roślinnych.

4. Wiek rośliny

Na powierzchni starszych roślin występuje gruba warstwa ochronnego wosku, która ogranicza parowanie wody z liścia, a także zapobiega przenikaniu substancji do wnętrze liścia, także tych zawartych w nawozach. Z kolei w młodych zbożach warstwa wosku pokrywająca liście jest znacznie cieńsza, przez co nie utrudnia absorpcji składników nawozów. Cecha ta ma bezpośredni wpływ na większą szybkość wchłaniania substancji zawartych w oprysku przez rośliny młode.

Tempo przyswajania substancji oraz szybkość działania nawozy zależna jest także od rodzaju zastosowanej do dokarmiania substancji. W roślinach, najszybciej wchłaniany i transportowany jest azot pochodzący z wodnego roztworu mocznika. Tempo jego absorpcji jest 10-20 razy większe niż innych składników mineralnych. Ponadto, eksperymentalnie dowiedziono, że po upływie 5 godzin od aplikacji rośliny absorbują 80% azotu zastosowanego we wspomnianej formie.

Kiedy warto dokarmiać dolistnie zboża?

Dolistne dokarmianie zbóż jarych i ozimych rozpoczyna się wiosną. Zaleca się wykonanie trzech zabiegów dolistnego dokarmiania, przy czym ostatni może być połączony z zastosowaniem grzybobójczych środków ochrony roślin. Jednakże, zanim rozpoczniemy dolistne dokarmianie, należy zwrócić uwagę na parametry środowiska, które warunkują możliwość przeprowadzenia zabiegu.

1. Temperatura

Temperatura gleby i otoczenia wpływa na efektywność wchłaniania składników odżywczych z nawozu. Przeprowadzenie dolistnego dokarmiania w zbyt niskich lub wysokich temperaturach nie przyniesie efektu, ponieważ rośliny nie będą w stanie przyswoić podanych substancji. Przy zbyt niskiej temperaturach rośliny nie są w stanie asymilować podanych składników, z kolei zbyt wysokie temperatury nasilają parowanie, przez co krople nawozu mogą wyparować przed dotarciem do powierzchni liści.

2. Wilgotność powietrze i nasłonecznienie

Niska wilgotność, czyli susza, zwłaszcza w połączeniu z silnym nasłonecznieniem znacząco obniża skuteczność zabiegów dolistnego dokarmiania zbóż. Dzieje się tak, ponieważ asymilacja w warunkach suszy jest utrudniona, a niska wilgotność i silne nasłonecznienie przyczyniają się do wzmożonego parowania tak, że kropla nawozu może wyparować zanim dotrze do powierzchni liścia. Z kolei oprysk w warunkach wysokiej wilgotności może spowodować poparzenia na roślinach.

3. Wiatr

Jakiekolwiek zabiegi związane z rozpylaniem cieczy roboczej na powierzchni upraw powinny być wykonywane w bezwietrzne dni, ponieważ tylko takie warunki umożliwiają rozpylenie równomiernej warstwy cieczy roboczej na całej powierzchni upraw. Stosowanie oprysków w wietrzne dni jest błędem w sztuce, ponieważ może dojść do sytuacji, w której oprysk zostanie rozpylony tylko nad częścią pola, a reszta zostanie zwiana na inne tereny.

Stosowanie nawozów wieloskładnikowych w zabiegach dolistnego dokarmiania zboża umożliwia zlikwidowanie na ogół utajonych form niedoborów i osiągnięcie lepszych plonów. Jeżeli objawy niedoborów są widoczne, należy zastosować większą koncentrację produktu, często wybierając formuły monoskładnikowe.

Dokarmianie dolistne zbóż najlepiej jest przeprowadzać trzy razy w sezonie. Zabieg ten może być połączony z opryskiem fungicydami lub herbicydami w następujących terminach:

1. Końcowa faza krzewienia lub początek strzelania w źdźbło – zaleca się nawóz wieloskładnikowy z dodatkiem uwodnionego siarczanu magnezu oraz chelatowane formy mikroelementów (miedzi, cynku i manganu).

2. Pełnia strzelania w źdźbło, co ma zazwyczaj miejsce 10-15 dni od pierwszego oprysku – w tym terminie stosuje się te same składniki co w pierwszym zabiegu, zaleca się jednak zwiększenie dawki miedzi.

3. Przed wykłoszeniem – skład i dawkowanie minerałów pozostają bez zmian, w wyjątkiem miedzi, której dawkę należy zmniejszyć o około 40-50%.

Jeżeli zachodzi taka konieczność, powyższy schemat oprysków może być uzupełniony o dodatek boru i molibdenu. W razie potrzeby, dolistnie można tez podać zbożom mocznik. Powyższy schematy znajduje zastosowanie w uprawie zbóż ozimych oraz jarych. W wypadku tych drugich dopuszczalne jest zmniejszenie dawki stosowanych nawozów o 10-20%.

Jakie są korzyści dokarmiania dolistnie zboża?

Dolistne dokarmianie stanowi doskonałe uzupełnienie doglebowego nawożenia zbóż. Ponadto, w warunkach wysokiego pH gleby, które stymuluje zboże do pobierania z gleby azotu, fosforu i potasu, pobieranie mikroelementów przez korzenie jest utrudnione. W takim wypadku dolistne stosowanie nawozów uzupełniających mikroelementy umożliwia pełne wyrównanie niedoborów. Dodatkowo, szybkie wchłanianie substancji czynnych pozwala również na doraźne podawanie taką drogą innych kluczowych pierwiastków, kiedy wychwyt korzeniowy jest upośledzony. Z tej przyczyny nawożenie dolistne zbóż powinno być uwzględnione w planie nawożenia upraw, ponieważ niesie wiele korzyści:

- stosowanie nawożenia doglebowego obarczone jest ryzykiem uwstecznienia składników pokarmowych. W wypadku dokarmiania dolistnego ryzyko to nie występuje, ponieważ nawóz jest szybko wchłaniany,

- taki sposób uzupełnienia pierwiastków w rosnących zbożach znacząco zwiększa efektywność nawozów. W porównaniu do tradycyjnych metod, nawożenie dolistne działa bardzo szybko, dając widoczne efekty przy zastosowaniu nawozów w niskich dawkach,

- równomierne rozmieszczenie nawozu jest możliwe dzięki zastosowaniu oprysku wodnym roztworem substancji czynnej. Takie rozprzestrzenienie nawozu poprawia wykorzystanie minerałów, a także sprzyja budowaniu wyrównanego i wysokiego plonu,

- łatwe dopasowanie dawki do potrzeb rosnących zbóż. Potrzeby nawozowe roślin zależą od gleby, ale także od ich fazy rozwoju. Prowadzenie nawożenia dolistnego umożliwia szybkie uzupełnienie niedoborów, a także łatwe wykonanie korekty w dawce nawozu,

- połączenie nawożenia dolistnego z zabiegami przy użyciu środków ochrony roślin umożliwia nie tylko oszczędność czasu i środków, a także ogranicza ogranicza stres roślin i ilość przejazdów po polu. Ponadto, niektóre nawozy stosowane dolistnie wykazują synergistyczne działanie z herbicydami i fungicydami, co umożliwia zmniejszenie dawki stosowanych środków ochrony roślin.

Możliwość ograniczenia dawek stosowanych nawozów i środków ochrony roślin ma bardzo duże znaczenie ze względu na postępująca degradację gleb, a także z dążeniem do minimalizowania zanieczyszczeń i szkód powodowanych przez nieprawidłowe prowadzenie nawożenia. Stosowanie dopasowanego do potrzeb nawożenia dolistnego jest jednym z elementów zrównoważonego rolnictwa.

Dolistne dokarmianie zbóż charakteryzuje się wysoką szybkością i skutecznością działania, korzystnie wpływając na:

- stymulacje prawidłowego wzrostu i rozwoju zbóż,

- poprawa jakości biologicznej plonów, co wiąże się ze wzrostem jego wartości i ilości,

- poprawa zdolności pobierania i wiązania składników pokarmowych, także w warunkach upośledzonego wychwytu korzeniowego,

- stymulacja rozwoju systemu korzeniowego,

- uzupełnienie niedoborów zwiększa zdolności obronne zbóż, a także poprawia ich odporność na choroby,

- łączne przeprowadzenie dokarmiania dolistnego z zabiegami z użyciem herbicydów lub fungicydów znacząco ogranicza stres, jakiemu poddawane są rośliny, a także umożliwia ograniczenie kosztów związanych z prowadzeniem zabiegów ochronnych w uprawach zbóż.