Choroby przechowalnicze cebuli

Cebula należy do warzyw, które, w optymalnych warunkach, mogą być przechowywane długi czas – nawet do początku kolejnego sezonu wegetacyjnego. Jednak nieodpowiednia technika uprawy i ochrony mogą spowodować występowanie chorób podczas przechowywania cebuli. Takie schorzenia określa się chorobami przechowalniczymi. Są one powodowane zazwyczaj przez grzyby i bakterie, a walka z nimi polega na ochronie upraw oraz dbaniu o prawidłowe przechowywanie.

Dlaczego cebula gnije podczas przechowywania?

Gnicie cebuli podczas przechowywania nie jest zjawiskiem rzadkim, jednak niepożądanym. Objawy chorobowe pojawiają się na warzywach pozornie zdrowych po kilku miesiącach składowania. Dzieje się tak, ponieważ okres inkubacji w niskich temperaturach panujących w przechowalni jest znacznie dłuższy niż w warunkach polowych. Gnicie cebuli świadczy o rozwoju chorób przechowalniczych. Choroby przechowalnicze powodowane są najczęściej przez grzyby lub bakterie, które znajdują się na cebulach już w trakcie zbioru lub w przechowalni. Straty przez nie powodowane są przyczyną znacznych strat, ponieważ zaatakowane plony tracą swoją wartość i nie nadają się do spożycia.

Choroby przechowalnicze rozprzestrzeniają się w przechowalniach bardzo szybko, a ich rozwojowi sprzyjać może nieprawidłowe postępowanie ze zbiorami.

Wśród głównych przyczyn gnicia cebuli podczas przechowywania należy wymienić:

- brak sortowania warzyw, wskutek czego do przechowalni trafiają rośliny zgniłe lub chore, z których choroba przenosi się na sąsiadujące cebule,

- nieprawidłowe warunki przechowywania – wysoka temperatura i wilgotność powietrza sprzyjają rozwojowi chorób, a także przyspieszają kiełkowanie cebuli,

- zbyt niska temperatura – jeżeli dojdzie do zamrożenia cebuli, warzywa zaczną gnić po rozmrożeniu,

- przechowywanie nieodpowiednich odmian – do przechowalni należy kierować cebule odmian późno dojrzewających, zbierane w drugiej połowie jesieni. Odmiany wczesne źle znoszą przechowywanie,

- obecność chorobotwórczych grzybów w przechowalni – zazwyczaj ma to miejsce, gdy w poprzednim sezonie doszło do rozwoju chorób przechowalniczych. Jeżeli w przechowalni pozostały zarodniki grzybów, to mogą one wykiełkować po umieszczeniu warzyw i spowodować gnicie,

- nieprawidłowy zbiór – jeżeli plon został zebrany zbyt późno lub przeznaczony do przechowywania bez wcześniejszego wysuszenia, może to prowadzić do gnicia,

- przechowywanie uszkodzonych roślin – uszkodzenia w cebulach stanowią doskonałą bramę wejścia dla chorobotwórczych grzybów, które kiełkując w miąższ cebuli prowadzą do gnicia plonów.

Jak zapobiec chorobom przechowalniczym cebuli? Choroby grzybowe i bakteryjne cebuli najczęściej występujące w przechowalniach

Skuteczne zapobieganie chorobom przechowalniczym cebuli powinno przebiegać dwutorowo:

- zabiegi na polu,

- zabiegi w przechowalni.

Działania profilaktyczne wykonywane na polu powinny obejmować stosowanie fungicydów, w celu wyeliminowania chorobotwórczych grzybów z pola. Równie ważna jest prawidłowa agrotechnika i przygotowanie warzyw do przechowywania. Wśród zabiegów mających na celu prawidłowe przygotowanie cebuli do przechowywania należy wymienić:

- przechowywanie nieuszkodzonych, zdrowych, dobrze wysuszonych cebul zebranych jesienią,

- unikać nawożenia azotem przed zbiorem,

- nie zbierać cebuli w okresach wilgotnych,

- przeprowadzić sortowanie warzyw przed umieszczeniem ich w przechowalni, co pozwala na odrzucenie uszkodzonych i zgniłych cebul. Kolejny etap profilaktyki chorób przechowalniczych cebuli obejmuje działania w przechowalni. Polegają one na odpowiednim przygotowaniu pomieszczeń oraz na zapewnieniu w nich optymalnych warunków. Wśród najważniejszych działań należy wymienić:

- mycie i dezynfekcję pomieszczeń przed umieszczeniem w nich cebuli – pozwala wyeliminować ze środowiska chorobotwórcze patogeny,

- zapewnienie odpowiednich warunków w przechowalni – w pomieszczeniu tym powinna panować niska temperatura, która spowalnia rozwój chorób i jednocześnie nie prowadzi do zamarzania cebuli, ważne jest też zapewnienie odpowiedniej wilgotności i wentylacji,

- okresowe kontrolowanie warzyw w przechowalni, które pozwoli na kontrolę zdrowotności cebul i szybkie usunięcie sztuk chorych.

Wśród najczęściej występujących chorób przechowalniczych cebuli należy wymienić:

- zgniliznę szyjki cebuli,

- fuzaryjne gnicie cebuli,

- bakteryjna zgnilizna cebuli,

- oparzelina słoneczna.

Zgnilizna szyjki cebuli — jak zapobiec?

Zgnilizna szyjki cebuli to choroba powodująca największe straty podczas przechowywania, wywoływana przez grzyby z rodzaju Botrytis. Do zakażenia dochodzi na polu. Źródłem zakażenia są zainfekowane nasiona lub materiał wysadkowy, a także resztki roślinne oraz gleba. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność, późny zbiór cebuli, przenawożenie azotem, uszkodzenia powodowane przez owady oraz powstałe w trakcie zbioru i transportu. Optymalna temperatura do rozwoju grzybów Botrytis wynosi 20ºC, chociaż mogą się rozwijać także w 3 – 4ºC. Objawy choroby widoczne są podczas przechowywania cebuli, która zaczyna gnić od szyjki. Początkowo gnijące łuski są jasne, sprawiają wrażenie nasiąkniętych wodą. Następnie gnijące łuski ciemnieją. W zmienionych chorobowo miejscach pojawia się szary nalot grzybni, na którym pojawiają się czarne sklerocja grzyba.

Zapobieganie zgniliźnie szyjki cebuli polega na prawidłowym przechowywaniu cebuli – utrzymywanie optymalnej temperatury (około 1ºC) i wilgotności powietrza (65 - 75%) w przechowalni. Nie należy również uprawiać cebuli po sobie na tym samym stanowisku, a do wysiewu należy wykorzystywać zdrowe nasiona.

Chemiczne rozwiązania stosowane do zapobiegania rozwojowi zgnilizny szyjki cebuli polegają na zaprawianiu materiału siewnego zaprawami zawierającymi fungicydy takie jak, na przykład, fludioksonil. Cebule uprawiane z nasion, w okresie wegetacji można opryskać fungicydem na 7-10 dni przed zbiorem, jednak termin ten powinien przypadać najpóźniej na okres załamywania się szczypioru.

Fuzaryjne gnicie cebuli — jak zapobiec?

Fuzaryjne gnicie cebuli to choroba wywoływana przez grzyb Fusarium oxusporum sp. cepae, którego formy przetrwalnikowe zimują na resztkach porażonych roślin w glebie, a także na porażonej cebuli w przechowalni. Patogen może infekować rośliny już na początkowych etapach rozwoju, co powoduje zamieranie roślin. Jeżeli zostaną zaatakowane rośliny starsze, to objawy choroby mogą wystąpić dopiero podczas przechowywania.

Jeżeli fuzaryjne gnicie cebuli rozwija się w przechowalni, następuje gnicie cebuli od piętki, korzenie zmieniają barwę na brunatnoróżową, a następnie gniją. Porażone cebule pokryte są brunatnymi, lekko zapadającymi się plamami, na których widoczne są różowe lub beżowe zarodniki grzybów. Optymalna temperatura do rozwoju choroby wynosi 22 – 23ºC, przy czym wzrost Fusarium możliwy jest już w 13ºC. Zapobieganie fuzaryjnemu gniciu cebuli opiera się na prowadzeniu prawidłowego płodozmianu, należy także unikać uprawy w monokulturze i na stanowiskach podmokłych. Ponieważ nasiona mogą stanowić źródło zakażenia, istotnym zabiegiem jest także przedsiewne zaprawianie materiału siewnego zaprawami z fungicydami. Wysoką aktywność w zwalczaniu patogenów powodujących fuzaryjne gnicie jest tiuram. Zaleca się także przeprowadzanie oprysków grzybobójczych z wykorzystaniem fungicydów zawierających związki z grupy strobilurin.

W przechowalni należy bezwzględnie utrzymywać niską temperaturę, około 1ºC i względną wilgotność powietrza około 65 – 70%, ponieważ takie warunki ograniczają kiełkowanie zarodników.

Bakteryjna zgnilizna cebuli — jak zapobiec?

Bakteryjna zgnilizna cebuli należy to grupy mokrych zgnilizn, oznacza to, że dominującym objawem chorobowym jest zgnilizna, która przebiega z mięknięciem tkanek, które w przebiegu gnicia zaczynają wydzielać cuchnący zapach. Choroba ta występuje powszechnie na całym świecie, a w krajowych warunkach jest najczęściej wywoływana przez bakterie Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum oraz Burkholderia cepacia. Chorobotwórcze bakterie bytują w glebie i na resztach roślinnych, skąd wnikają do cebul razem z wodą poprzez zranienia spowodowane żerowaniem szkodników lub mechanicznym uszkodzeniem. Niedosuszenie cebuli po zbiorze także ułatwia bakteriom wniknięcie do nich.

Bakteryjna zgnilizna nazywana jest również „kwaśną skórką” co doskonale oddaje objawy choroby – cebule gniją wydzielając przy tym specyficzny, octowy zapach. W miarę rozwoju choroby dochodzi do pomarszczenia zewnętrznych mięsistych łusek, które zmieniają barwę na żółtą. Zewnętrzne łuski można łatwo usunąć odsłaniając gnijące, żółte i śluzowate łuski. Choroba obejmuje łuski zewnętrzne, wewnętrzne wraz z pąkami pozostają zdrowe.

W zwalczaniu i zapobieganiu bakteryjnej zgniliźnie cebuli nie stosuje się środków chemicznych. Zapobieganie polega na stosowaniu prawidłowej agrotechniki oraz systematycznym usuwaniu chwastów, zwłaszcza w okresie dojrzewania cebuli. Do zbioru należy przeznaczać tylko cebule z zaschniętą szyjką, co ogranicza wnikanie bakterii. Zbiór zaś powinien być przeprowadzany podczas suchej pogody, a zebrane cebule należy wysuszyć. Ponadto, do przechowywania przeznaczać należy tylko cebule zdrowe, pozbawione uszkodzeń oraz śladów żerowania szkodników.

Nieinfekcyjne – oparzelizna słoneczna

Oparzelina słoneczna to choroba, której nie powodują czynniki infekcyjne, takie jak bakterie lub grzyby. Przyczyną jej rozwoju jest intensywne nasłonecznienie w czasie dosuszania cebuli po wyrwaniu. Intensywne nasłonecznienie może powodować nagrzewanie się powierzchni nawet do temperatury 65ºC. Taka temperatura powoduje denaturację białek i obumarcie tkanek. Jeżeli cebula zostanie poddana intensywnemu promieniowaniu słonecznemu, może to prowadzić do rozwoju oparzeliny. Oparzelina słoneczna może rozwijać zarówno na cebulach uprawianych na nasłonecznianych stanowiskach, jak i podczas ich dosuszania po wyrwaniu.

Silne promieniowanie słoneczne, połączone z wysokimi temperaturami wywołuje poparzenia wierzchnich tkanek cebuli, które zasychają i zapadają się, a następnie bledną i stają się przezroczyste i śliskie. Taka cebula jest miękka i wydziela nieprzyjemny zapach. Wraz z upływem czasu, tkanki te wysychają, brązowieją i zamierają. Jeżeli cebule poparzone słońcem nie zostają szybko wysuszone, może dojść do zainfekowania zbiorów przez bakterie lub grzyby.

Zapobieganie rozwojowi oparzeliny słonecznej w przechowalni polega na takim dostosowaniu terminu wykopywania cebuli, aby ich dosuszenie nie następowało przy intensywnym nasłonecznieniu. Nie należy suszyć cebuli na słońcu w temperaturach przekraczających 29ºC. W przypadku występowania słonecznej i upalnej pogody po wykopaniu cebuli, rośliny należy usunąć z bezpośredniego słońca. W trakcie przechowywania należy zapewnić stałą niską temperaturę w przechowalni (około 1ºC), ponieważ w wilgotnych pomieszczeniach i wysokiej temperaturze rozwój oparzeliny słonecznej jest znacznie szybszy.

Ochrona cebuli przed i po zbiorczo

Skuteczna ochrona cebuli przed chorobami przechowalniczymi obejmuje działania, które należy wykonać przed i po zbiorach tego warzywa.

W okresie poprzedzającym zbiory należy zaniechać nawożenia azotem, który stymuluje rozwój masy zielonej jednocześnie utrudniając zasychanie szyjki. Prawidłowe zasychanie szyjki pełni kluczową rolę w ochronie przed wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych. Na tym etapie ważna jest również walka z chwastami, których obecność jest kolejnym czynnikiem upośledzającym zasychanie szyjki. Przed zbiorami można także wykonać opryski fungicydami. Zabieg ten ma na celu ograniczenie występowania chorobotwórczych grzybów na roślinach, dzięki czemu do możliwe jest ograniczenie presji chorobotwórczych patogenów w przechowalni.

Kolejnym etapem skutecznego zapobiegania chorobom przechowalniczym jest zbiór. Nie może on odbyć się za szybko, aby wyrywane cebule nie były zbyt wilgotne. Na zbiory najlepiej wybrać czas, kiedy pogoda będzie ciepła i słoneczna. Wilgoć sprzyja rozwojowi chorób grzybowych i bakteryjnych, z kolei sucha i słoneczna pogoda utrudnia. Pogoda taka umożliwia również skuteczne i szybkie dosuszenie cebuli. Jednak należy unikać suszenia cebuli na słońcu w upalne dni, ponieważ może to prowadzić do rozwoju oparzeliny słonecznej. Z kolei sam zbiór powinien być przeprowadzony tak, aby nie spowodować uszkodzeń mechanicznych cebuli, które stanowią bramę wejścia dla chorobotwórczych patogenów.

Kolejnym etapem strategii zapobiegania chorobom przechowalniczym cebuli jest ochrona pozbiorcza. Polega ona na odpowiednim przygotowaniu przechowalni oraz zbiorów. W pomieszczeniach służących do przechowywania cebuli powinna panować niska temperatura (0-1ºC), która uniemożliwia rozwój choroby, a jednocześnie nie powoduje zamarzania cebuli. Względna wilgotność powietrza również powinna być stała i podlegać kontroli, zaleca się aby parametr ten nie przekraczał 65-75%. Przed umieszczeniem cebul, przechowalnia i skrzynki powinny być umyte i zdezynfekowane. Dobrym, rozwiązaniem jest zamgławianie przechowalni. Zabieg ten sprawia, że substancja czynna dociera w każdy zakamarek. Do przechowywania należy przeznaczać cebule po wcześniejszym sortowaniu. Na tym etapie odrzuca się cebule chore, uszkodzone, gnijące, nieprawidłowo zasuszone.

Okres karencji fungicydów w uprawie cebuli

Wiele fungicydów ma stosunkowo długi okres karencji, jednak ich stosowanie jest bardzo ważne w skutecznej profilaktyce chorób przechowalniczych.

Okres karencji to parametr, który pozwala na stosowanie środków ochrony roślin w sposób bezpieczny dla ludzi i zwierząt. Określa on bowiem czas, jaki musi upłynąć od ostatniego zastosowania produktu do zbioru. Czas ten określany jest indywidualnie dla każdego środka ochrony roślin, a informacja o jego długości zawarta jest na opakowaniu i w ulotce dołączonej do produktu. Długość trwania okresu karencji zależy od takich parametrów jak: rodzaj opryskiwanej rośliny, jej kondycja, etap rozwoju, zastosowana metoda użycia i dawka.

Środki naturalne, ekologiczne zazwyczaj mają zerowy okres karencji, co oznacza, że rośliny nimi opryskiwane mogą być zbierane i przeznaczone do spożycia bezpośrednio po oprysku. Jednak po zastosowaniu większości komercyjnych fungicydów konieczne jest odczekanie kilku dni między opryskiem, a zbiorem. Najkrótszy okres karencji fungicydów stosowanych w cebuli wynosi 3 dni. Z koeli większość produktów ma znacznie dłuższy okres karencji, np. po zastosowaniu miedzianów, należy odczekać 7 dni, a po azoksystrobinie 14 dni.