Jakie korzyści przynosi dokarmianie dolistne rzepaku?

Rzepak jest wymagająca rośliną, o dużych potrzebach pokarmowych, która przebywa na polu przez większość roku. Stąd też konieczne jest opracowanie i stosowanie zintegrowanego systemu nawożenia, który wykorzystuje również dolistne dokarmianie. Pozwoli to w pełni wykorzystać potencjał rzepaku, a także zagwarantuje wysokie plony i poprawi odporność roślin. Ponadto, dolistne dokarmianie często jest dużo bardziej efektywne od nawożenia doglebowego.

Co daje nawożenie dolistne rzepaku?

Wysokie potrzeby pokarmowe rzepaku, sprawiają, że tradycyjne metody nawożenia doglebowego nie są w stanie pokryć prawidłowego zapotrzebowania roślin na składniki odżywcze. Ponadto, specyficzny rozwój rzepaku sprawia, że często dokarmianie dolistne pozwala osiągnąć znacznie lepsze rezultaty, w porównaniu z innymi metodami. Co więcej, metoda ta umożliwia znacznie szybsze uzupełnienie składników, co stanowi nieocenioną zaletę w walce z objawami niedoborów.

Ostatnie lata charakteryzują się zimami z ubogą pokrywą śnieżną, silnymi wiatrami i ujemnymi temperaturami, a także przymrozkami występującymi nawet w szczycie wiosny. Taka pogoda nie sprzyja rzepakowi, a także utrudnia regenerację pozimowych uszkodzeń roślin. Ponadto, takie uszkodzenia muszą być jak najszybciej naprawione, ponieważ narażają one rzepak na infekcje chorobotwórczych grzybów oraz na ataki szkodników.

Dolistne dokarmianie rzepaku pozwala uzupełnić niedobory, a także sprzyja budowaniu dużej biomasy, co umożliwia prawidłowy rozwój organów plonotwórczych rośliny. Ten sposób aplikacji nawozów może być stosowany dla różnych typów nawozów, pod warunkiem prawidłowego wykształcenia powierzchni asymilacyjnej – liści, przez rośliny.

Dolistne stosowanie nawozów jest stosowane w następujących przypadkach:

- profilaktyczne – umożliwia wyeliminowanie potencjalnych niedoborów składników w krytycznych fazach wegetacji – podczas intensywnego wzrostu i tworzenia organów generatywnych,

- interwencyjnie – kiedy widoczne są objawy niedoboru składników, spowodowane niedoborami w glebie lub niesprzyjającymi warunkami pogodowymi, a także niezbilansowanym odczynem gleby, który upośledza wchłanianie.

Dolistne stosowanie nawozów umożliwia szybkie, łatwe i precyzyjne uzupełnienie niedoborów zarówno makroelementów (azot, potas, fosfor, wapń, magnez, siarka) jak i mikroelementów (cynk, bor, mangan, miedź), substancje te bowiem, jeżeli posiadają odpowiednia formulację, są doskonale wchłaniane przez liście. Liczne badania wykazały, że stosowanie tej formy dokarmiania może zwiększyć plony nawet o 20-30%. Ponadto, dolistne nawożenie wykazuje wysoką skuteczność także w przypadkach, gdy system korzeniowy nie działa optymalnie, forma ta jest wysoce skuteczna w warunkach upośledzonego wychwytu korzeniowego. Przyczyną takiego stanu może być nieodpowiednia temperatura gleby, nadmierna konkurencja ze strony innych roślin, a także suszę (minerały z gleby pobierane są wraz z wodą, w formie rozpuszczonej).

Dolistne dokarmianie rzepaku zakłada wykonywanie oprysku wodnym roztworem nawozu, który może być połączony z zastosowaniem środków ochrony roślin. Wodne roztwory minerałów charakteryzują się szybkim wchłanianiem i absorpcją przez rośliny. Taki sposób dokarmiania niesie liczne korzyści, wśród których należy wymienić:

- łatwość precyzyjnego dawkowania – nawóz rozpuszczony jest w wodzie, co daje gwarancję równomiernego rozproszenia cieczy, a także umożliwia łatwe obliczenie dawki preparatu,

- szybkość działania – wodne roztwory mineralne są szybciej wchłaniane przez rośliny niż formy tlenkowe lub sole, które zazwyczaj stosuje się w nawożeniu doglebowym,

- zwiększona przyswajalność produktu – w dokarmianiu dolistnym stosuje się zazwyczaj wodne roztwory lub chelaty, które są przez rośliny szybko przyswajane,

- brak ryzyka wypłukania nawozu z gleby – ciecz robocza trafia bezpośrednio na rośliny, z których jest wchłaniana, a nie na ziemię, w formie granulek, które uzyskują biologiczną aktywność dopiero po rozpuszczeniu,

- poprawa wzrostu rośliny – budowanie plonu rzepaku zaczyna się już w fazie 8 liści, kiedy to tworzą się zalążki kwiatostanów. Dostarczanie odpowiednich proporcji kluczowych minerałów umożliwia rzepakowi pełne wykorzystanie potencjału wzrostowego,

- zwiększenie ilości i jakości plonów – prawidłowo zaplanowane i prowadzone dokarmianie dolistne pozwala zwiększyć plony nawet o 30%,

- wzmocnienie odporności na niekorzystne warunki – dolistne uzupełnienie minerałów umożliwia roślinom lepsze znoszenie stresu, suszy czy zmian pogody,

- stymulacja rozwoju systemu korzeniowego – dolistne zastosowanie fosforu w warunkach suszy lub ograniczonego wychwytu korzeniowego stymuluje rozwój korzeni rośliny.

Kiedy stosować nawozy dolistne w rzepaku?

Nawozy dolistne w rzepaku można stosować na dwa sposoby:

1. Profilaktycznie – niedobry minerałów w początkowych stadiach często nie dają wyraźnych objawów, a jedyna oznaka ich występowania to obniżone plonowanie. Dlatego w tak wymagających uprawach jak rzepak, zaleca się prowadzenie dolistnego dokarmiania w celu wyeliminowania potencjalnego niedoboru w krytycznych dla roślin fazach rozwoju – podczas wzrostu i kwitnienia.

2. Interwencyjnie – polega na przeprowadzeniu zabiegu dolistnego dokarmiania gdy widoczne są objawy niedoboru. Należy nadmienić, że jednocześnie mogą występować niedobory kilku minerałów.

Poniżej opisane są objawy najczęstszych niedoborów mineralnych rzepaku:

- azot – spowolniony wzrost, niedostatecznie rozwinięty system korzeniowy, żółknięcie liści, skrócenie pędów, przyspieszone dojrzewanie,

- fosfor – purpurowe przebarwienia, sinienie liści, spowolniony wzrost, słabe zawiązywanie kwiatów i nasion, skrócenie pędów,

- potas – żółknięcie brzegów liści, słabo rozwinięte pędy, osłabione kwitnienie i pogorszenie dojrzewania,

- magnez – przejaśnienia liści między nerwami w kolorze purpurowym, blaszki liściowe stają się cienkie,

- wapń - nekroza krawędzi liści, które stają się drobne, słabe kwitnienie i zawiązywanie łuszczyn, zahamowanie wzrostu i brązowienie korzeni,

- siarka – blaszka liściowa zmienia barwę na purpurową, blaszki młodych liści przybierają łódkowaty kształt, kwiaty stają się białe, zawiązywanie łuszczyn i nasion jest osłabione,

- bor – brązowienie korzenie, zamieranie stożka wzrostu, okrywa łuszczyny staje się korkowata, słabe zawiązywanie drobnych nasion, które brunatnieją przed dojrzewaniem,

- mangan – rzepak karłowacieje, widoczne chlorotyczne przebarwienia na całej roślinie,

- miedź – liście wydłużone, bieleją, stożek wzrostu zamiera,

- cynk – osłabione zawiązywanie kwiatów i nasion, liście są małe, występują na nich jasne plamy,

- molibden – zawiązki liści żółkną i zamierają, stożek wzrostu obumiera, widoczne są deformacje i żółknięcie liści,

- żelazo – nerwy liściowe stają się zielone, a liście rzepaku żółkną na całej powierzchni.

Jeżeli chodzi o terminy stosowania dolistnych nawozów, należy odgraniczyć dwie pory, kiedy stosuje się dolistne dokarmianie rzepaku:

1. Jesień – oprysk wykonuje się, gdy rośliny wykształcą rozetę składającą się z 4-6 liści, ma to miejsce zazwyczaj w drugiej połowie października.

2. Wiosna – wiosenne opryski wykonuje się kilkukrotnie, ponieważ jest to czas bardzo intensywnego wzrostu i wykształcania plonu. Ponadto, rośliny muszą zregenerować się po zimie oraz odbudować ewentualne uszkodzenia. Wiosenne zabiegi dolistnego dokarmiania powinny przebiegać według schematu:

- pierwszy oprysk wykonać około tydzień po rozpoczęciu wegetacji,

- drugi oprysk wykonuje się przeciętnie 10 do 14 dni po pierwszym,

- trzeci zabieg powinien przypadać na fazę zielonego zwartego pąka.

Stosowanie nawozów dolistnych powinno być prowadzone w sposób zintegrowany, a przed zastosowaniem oprysku, należy zapoznać się z kilkoma parametrami dotyczącymi uprawy

1. Odczyn gleby

Wartość pH ma duży wpływ na dostępność i zdolność wiązania przez rzepak minerałów. Na przykład, kwaśne gleby są zazwyczaj ubogie w biodostępny cynk i molibden. Z kolei gleby zasadowe charakteryzują się obniżoną zawartości dostępnego dla roślin manganu. Ponadto, nieuregulowane pH gleby może negatywnie wpływać na wchłanianie substancji zawartych w nawozach.

2. Jakość gleby

Szczegółowa analiza gleby pozwoli poznać jej zasobność z makro- i mikroelementy. Ponadto, znajomość charakteru podłoża umożliwi zaplanowanie racjonalnego planu nawożenia, uwzględniającego ograniczenia z strony gleby:

- gleby lekkie, piaszczyste są podatne na wymywanie składników aktywnych i mogą wymagać silniejszego dokarmiania dolistnego,

- gleby ciężkie, gliniaste, są mało przepuszczalne i substancje czynne z nawozów nie penetrują w głąb ziemi, ale mogą być z niej zmywane i koncentrować się w naturalnych obniżeniach terenu. Istnieją złożone interakcje między minerałami i tak, wysoka zawartość azotu sprzyja pobieraniu przez rośliny magnezu. Dlatego, aby prowadzić zintegrowane nawożenie oparte na analizie warunków w uprawach, konieczna jest znajomość zasobności gleby w makro- i mikroelementy.

Po jakim czasie działa nawóz dolistny w rzepaku?

Tradycyjne nawożenie doglebowe może oznaczać wymycie nawet 40% zastosowanej dawki. Ponadto, aby rośliny mogły czerpać substancje pokarmowe z produktów stosowanych w formie granulek, konieczne jest ich wstępne upłynnienie, a następnie transport do korzeni, które mogą przyswoić minerały. Proces ten jest, w porównaniu do dokarmiania dolistnego, stosunkowo długotrwały. W odróżnieniu od nawożenia doglebowego, dokarmianie dolistne charakteryzuje się wysoką, niemal natychmiastową szybkością działania. Dzięki temu możliwe jest szybkie uzyskanie bardzo dobrych efektów przy jednoczesnym ograniczeniu ilości stosowanych nawozów. Szybkość pobierania składników aktywnych przez liście rzepaku zależy od kilku czynników.

1. Wiek rośliny

Starsze rośliny posiadają na powierzchni liści grubą warstwę wosku, który pełni funkcje ochronne. Jednocześnie stanowi on barierę utrudniającą np. parowanie, ale również wnikanie składników z nawozu do rośliny. Młody rzepak ma znacznie cieńszą warstwę ochronnego wosku, dzięki czemu znacznie szybciej pobiera substancje z oprysku. Młode rośliny przyswajają składniki podawane dolistnie znacznie szybciej niż rośliny dojrzałe.

2. Stan rośliny

Aby roślina mogła wchłonąć dolistnie podane minerały, musi być zdrowa i w dobrym stanie. Rośliny chore, z uszkodzonymi liśćmi, uschnięte bądź z zaburzeniami turgoru nie przyswajają substancji stosowanych dolistnie, lub robią to bardzo powoli. W związku z tym, efekty działania nalistnych oprysków są zauważalne znacznie szybciej na zdrowych roślinach.

3. Sposób prowadzenia oprysku

Na szybkość wchłaniania ma wpływ również technika prowadzenia oprysku. Stosowanie zbyt małej kropli spowoduje, że nawóz wyparuje zanim dotrze do powierzchni liścia. Z kolei zastosowanie zbyt grubej kropli doprowadzi do sytuacji, w której nawóz spłynie z liści i wsiąknie w ziemię.

W prowadzeniu dokarmiania dolistnego znaczenie ma również to, na którą stronę liścia trafi nawóz, ponieważ zostanie szybciej wchłonięty, jeśli oprysk trafi na spodnią stronę liścia. Aby tak się stało, konieczne jest zastosowanie rękawa powietrznego podczas przeprowadzania oprysku.

4. Temperatura

Optymalna temperatura, w której zaleca się przeprowadzanie zabiegów dolistnego dokarmiania rzepaku wynosi około 15-16ºC. Prowadzenie zabiegów w temperaturze zbyt niskiej, to jest poniżej 10-12ºC sprawia, że rośliny nie są w stanie asymilować zadanych nawozów. Z kolei zbyt wysokie temperatury wiążą się ze wzmożonym parowaniem. Prowadzenie dolistnego dokarmiania rzepaku w temperaturach wyższych niż 20ºC sprawia, że krople nawozu wyparują zanim opadną na liście. Zatem prowadzenie oprysków nawozami w zbyt niskich lub zbyt wysokich temperaturach wyklucza możliwość pobrania substancji przez rzepak.

5. Formuła nawozu

Do dokarmiania dolistnego przeznaczone są nawozy rozpuszczalne w wodzie. Produkty w formie tlenku lub soli są powoli przyswajane przez rośliny, ponieważ, po rozpuszczeniu, substancje aktywne znajdują się w roztworze w formie jonów, czyli cząsteczek obdarzonych ładunkiem elektrycznym. Takie cząstki nie są łatwo przyswajane przez liście. Z kolei schelatowane minerały charakteryzują się dobrą przenikalnością do tkanek roślin, są też w nich szybko transportowane. W takim kompleksie nośnik jest cząsteczką osłaniającą substancję aktywną i ułatwiającą transport. W tej roli świetnie sprawdzają się elektrycznie obojętne aminokwasy, które dodatkowo pełnią rolę biostymulatorów odżywiających uprawy.

Na tempo wchłaniania ma wpływ również rodzaj substancji, ponieważ nie każdy pierwiastek będzie tak samo szybko absorbowany przez rzepak. Wśród składników szczególnie dobrze pobieranych przez roślinę należy wymienić azot stosowany w oprysku, a konkretnie wodny roztwór mocznika. Dolistnie stosowany wodny roztwór mocznika jest najszybciej absorbowany – tempo to jest 10 – 20 razy większe niż innych składników. W ciągu 5 godzin od aplikacji 80% azotu zastosowanego w formie mocznika jest pobrana przez rośliny.

Kiedy warto dokarmiać dolistnie rzepak?

Dolistne dokarmianie rzepaku przeprowadza się zarówno jesienią jak i wiosną. W obu wypadkach, przed wykonaniem zabiegu, należy wziąć pod uwagę czynniki środowiskowe:

1. Wiatr

Dolistne dokarmianie należy wykonywać w bezwietrzną pogodę. Umożliwia ona bowiem równomierne rozpylenie cieczy roboczej po całej powierzchni uprawy. Przeprowadzenie takiego zabiegu w dzień wietrzny uniemożliwia równomierne rozpylenie cieczy roboczej. Ponadto, istnienie wysokie ryzyko, że oprysk zostanie zwiany nad tereny poza polem uprawnym.

2. Temperatura

Przeprowadzanie zabiegów dolistnego dokarmiania w niskich temperaturach sprawi, że rośliny nie będą w stanie przyswoić substancji z oprysku, ponieważ w takich warunkach asymilacja jest bardzo utrudniona. Z kolei prowadzenie zabiegów w upalne dni sprawi, że ciecz robocza wyparuje zanim opadnie na powierzchnię liścia. Optymalną temperaturą do prowadzenia zabiegów dolistnego dokarmiania rzepaku to około 15-16ºC.

3. Wilgotność powietrza i nasłonecznienie

Niska wilgotność powietrza, zwłaszcza w połączeniu z silnym nasłonecznieniem sprawia, że ciecz robocza bardzo szybko paruje, co znacznie utrudnia asymilację. Ponadto, w takich warunkach może dojść do poparzenia roślin. Z kolei zbyt wysoka wilgotność, na przykład po opadach deszczu, również może prowadzić do uszkodzenia roślin. Optymalna wilgotność powietrza do dolistnego dokarmiania rzepaku to 60-80%.

Dolistne dokarmianie rzepaku zaleca się przeprowadzić w następujących terminach:

1. Jesienią, gdy rzepak wykształca rozetę 4-6 liści, co ma miejsce zazwyczaj w drugiej połowie października. W tym zabiegu zaleca się zastosować nawóz z podwyższoną ilością fosforu, boru i manganu, a także siarczan magnezu. Przy zbyt obfitym nawożeniu pól azotem należy również zastosować dodatek molibdenu. Fosfor podawany dolistnie jest bardzo ważnym składnikiem tego zabiegu. Pierwiastek ten odpowiada za rozwój systemu korzeniowego, a jednocześnie dostarczenie go do korzeni jest stosunkowo trudne. Aby rzepak przetrwał zimę i dał obfite plony, konieczne jest stworzenie warunków do jak najlepszego rozwoju systemu korzeniowego.

2. Pierwszy wiosenny oprysk wykonuje się około tygodnia po rozpoczęciu wegetacji przy użyciu takiego zestawu minerałów, jak podczas jesiennego nawożenia. Termin tego zabiegu przypada na początek bardzo intensywnego rozwoju i budowania biomasy rzepaku, od której w dużej mierze zależy jakość i ilość uzyskanych plonów. Stąd też konieczne jest zastosowanie w tym oprysku także azotu, który odpowiada za rozwój i wzrost części zielonych roślin.

3. Po 10-14 dniach zaleca się dolistne zastosowanie preparatów zawierających bor, mangan i molibden, a także makroelementy: potas, magnez i siarkę.

4. Termin trzeciego wiosennego oprysku przypada na fazę zielonego pąka. W tym czasie stosuje się nawozy zawierające bor, fosfor, magnez i siarkę. W każdym zabiegu stosuje się wysokie dawki boru, ponieważ rzepak ma wysokie wymagania względem tego mikroelementu, a krajowe gleby są weń bardzo ubogie.

Jakie są korzyści dokarmiania dolistnie rzepaku?

Dolistne dokarmianie rzepaku stanowi doskonałe uzupełnienie nawożenia doglebowego. Dzięki szybkiemu wchłanianiu substancji czynnych, stanowi doskonały sposób na szybkie i skuteczne uzupełnianie niedoborów w roślinach. Ponadto, taki sposób nawożenia umożliwia pełne pokrycie zapotrzebowania rzepaku na mikroelementy, a także, w dużym stopniu, zapotrzebowania na makroelementy.

Prawidłowo wykonywane i przeprowadzane dokarmianie dolistne ma bardzo wiele zalet, wśród których należy wymienić:

- możliwość równomiernego rozmieszczenia nawozu na całym polu, co poprawia wykorzystanie składników w nawozie, a także równomierny wzrost i wyrównane plonowanie rzepaku na nawożonym polu,

- stosowanie azotu i mikroelementów w dowolnych proporcjach, które mogą być modyfikowane w zależności od potrzeb roślin oraz panujących warunków glebowych,

- brak wpływu uwsteczniania składników pokarmowych, które ma miejsce przy stosowaniu nawożenia doglebowego,

- możliwość połączenia dolistnego dokarmiania z zabiegami z użyciem środków ochrony roślin ogranicza liczbę przejazdów po polu, a także pozwala zminimalizować koszty związane z prowadzeniem uprawy oraz niekorzystne ugniatanie gleby przez sprzęt rolniczy,

- dolistne dokarmianie znacząco zwiększa efektywność działania nawozów.

W porównaniu z nawożeniem doglebowym, dolistne dokarmianie działa bardzo szybko, jednocześnie pozwalając na uzyskanie wysokiej efektywności działania przy wykorzystaniu małej ilości nawozu, a tym samym ogranicza szkodliwy wpływ intensywnego nawożenia na środowisko. Dodatkową korzyścią jest zmniejszenie degradacji gleby.

Dolistne dokarmianie to sposób na szybkie i skuteczne uzupełnienie niedoborów. Ponadto, dolistne podanie azotu umożliwia znacznie lepszą i efektywniejszą absorpcję tego pierwiastka z nawozu. Taki sposób nawożenia umożliwia wysoce efektywne nawożenie przy bardzo niskim zużyciu nawozu, w przeliczeniu na hektar powierzchni upraw. Ponadto, dolistne dokarmianie rzepaku mikroelementami, pozwala osiągnąć znacznie wyższe plony dzięki uzupełnieniu niedoborów, które nie dają objawów widocznych gołym okiem.

Stosowanie wodnych roztworów nawozów pozwala na dokładne dawkowanie nawozów, a także umożliwia szybkie korekty w proporcjach stosowanych minerałów, stosownie do potrzeb roślin. Rzepak jest rośliną, która ma duże wymagania glebowe. Równoległe prowadzenie nawożenia doglebowego z dolistnym dokarmianiem gwarantuje uzyskanie wyższych plonów, poprzez dostarczenie wszystkich niezbędnych rzepakowi substancji.

Inne korzyści dolistnego dokarmiania rzepaku to:

- stymulacja prawidłowego wzrostu i rozwoju,

- wspomaganie rozwoju systemu korzeniowego,

- poprawa wartości plonu, który ma wyższą jakość biologiczną, a także uzyskuje się go więcej,

- uzupełnienie nawet niewielkich niedoborów znacząco podnosi odporność roślin na niekorzystne warunki pogodowe oraz suszę,

- poprawia zdolność pobierania i wiązania składników pokarmowych,

- może zastąpić druga dawkę azotu w nawożeniu doglebowym,

- połączenie dolistnego dokarmiania z opryskiem środkiem ochrony roślin ogranicza stres roślin, a także zmniejsza koszty związane z przeprowadzaniem zabiegów ochronnych w uprawach rzepaku.