Czy bazalt jest szkodliwy

Mączka bazaltowa stała się prawdziwym hitem ostatnich lat. Zainteresowanie tym produktem wykracza daleko poza modę promującą wszystko to, co ekologiczne. Producenci żywności poszukują efektywnych metod wspierania roślin bez użycia chemii. Negatywny wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt oraz stan środowiska przyrodniczego, oraz malejąca skuteczność wielu środków chemicznych sprawia, że coraz więcej toksycznych substancji jest wycofywanych z użycia. Trzeba je zastąpić czymś naturalnym.

Bazalt jest zasadową skałą wulkaniczną. Powstaje z lawy, która szybko zastyga po wylaniu się na powierzchnię, w kominie wulkanu, u jego podstawy lub w szczelinach skalnych. Bazalt może mieć strukturę skrytokrystaliczną, drobnoziarnistą lub porfirową (w części bazaltu widać krystaliczne minerały, a resztę tworzy bezpostaciowe ciasto skalne). Bazalty są efektem współczesnej lub dawnej działalności wulkanicznej, w Polsce występują głównie na Przedgórzu Sudeckim.

Co można znaleźć w bazalcie?

Bazalt nie zawiera azotu, podstawowego składnika pokarmowego, odpowiadającego za budowę komórek i wegetatywny wzrost roślin. Zawiera za to wiele składników mineralnych i mikroelementów, które można nazwać suplementami diety korzystnie wpływającymi na rozwój roślin. W bazalcie występują związki wapnia i magnezu, dzięki czemu bazalt ma odczyn zasadowy. W składzie bazaltu dominują plagioklazy (skalenie sodowo-wapniowe) i pirokseny. W zależności od miejsca występowania i sposobu powstania skład mogą uzupełniać amfibole, kwarc, oliwin i biotyt. Minerały te należą do krzemianów i glinokrzemianów, a ich dominującym składnikiem jest grupa krzemotlenowa (SiO4). Krzemiany i glinokrzemiany zawierają też duże ilości wapnia, glinu, magnezu, żelaza oraz mnóstwo mikroelementów. Bazalt charakteryzuje się dużą twardością (8 stopni w skali Mohsa) i wytrzymałością. Bazalt i jego składniki wykorzystywane są m.in. do produkcji kruszyw drogowych i budowlanych, materiałów ściernych, wełny mineralnej, materiałów izolacyjnych.

Czy mączka bazaltowa jest szkodliwa?

Bazalt nie zawiera żadnych związków toksycznych. Pochodzące z wnętrza Ziemi skały wulkaniczne mogą zawierać śladowe ilości pierwiastków radioaktywnych, ale w bazalcie ich poziom nie przekracza wartości dopuszczalnych i jest niższy niż w popularnie stosowanych granitach. Mączka bazaltowa może być dostępna w postaci granulowanej lub pylastej, która poza wykorzystaniem do nawożenia może być stosowana do zwalczania szkodników. Pył bazaltowy zatyka kanaliki powietrzne owadów (również pożytecznych) i powoduje, że się duszą. Przy aplikacji mączki bazaltowej w formie pylastej trzeba zachować dużą ostrożność i chronić drogi oddechowe maską przeciwpyłową, a śluzówki oczu okularami ochronnymi. Ze względu na swój zasadowy odczyn mączka bazaltowa może wyrządzić szkodę roślinom kwasolubnym. Skutecznie zwalcza mchy na trawnikach. Nie nadaje się do stosowania jako nawóz do różnego rodzaju iglaków, wrzosów, hortensji, azalii, magnolii, żurawiny i borówek.

Skąd pomysł na wykorzystanie mączki bazaltowej jako nawóz?

Pomimo zagrożeń, jakie stwarzają wulkany, ludzie od tysiącleci chętnie osiedlają się w ich sąsiedztwie. Dobroczynne właściwości gleb wytworzonych na skałach wulkanicznych są znane od starożytności. Uprawy na powulkanicznych glebach Japonii, wysp Indonezji i Wyżyny Dekanu w Indiach dają wyżywienie milionom ludzi. To właśnie położenie na podłożu wulkanicznym winnic Alzacji, Nadrenii, alpejskiego przedgórza Włoch (Piemont, Wzgórza Euganejskie), regionu Tokaju, Egeru i Balatonu na Węgrzech, portugalskiej wyspy Madery, australijskiej prowincji Wiktoria i Gór Kaskadowych w Kalifornii nadaje winom z tych regionów niepowtarzalny smak i wysoką jakość. Wyjątkowa zdrowotność i doskonały smak charakteryzuje owoce i inne uprawy z sadów i plantacji położonych na powulkanicznych glebach we Włoszech, Grecji, Afryce, Indonezji, Malezji, Filipinach, Indiach, Kanadzie (Kolumbia Brytyjska), USA, Australii, Nowej Zelandii, Peru, Chile, Argentynie i republikach bananowych Ameryki Środkowej. Dzięki porowatości, właściwościom sorpcyjnym, dużej pojemności wodnej oraz składowi chemicznemu są wykorzystywane do upraw owoców południowych, kawy, kakao, herbaty, tytoniu, trzciny cukrowej, bananów oraz podstawowych roślin żywieniowych, owoców i warzyw. Podobne właściwości zauważyli już kilka wieków temu ogrodnicy w uprawach owoców i warzyw prowadzonych na stokach wygasłych wulkanów Masywu Czeskiego i Sudetów. Tereny rolnicze są też w miejscach, gdzie wody osadziły zwietrzelinę bazaltową w postaci bentonitu, który niektórym może się kojarzyć ze żwirkiem wsypywanym do kociej kuwety. Głównym składnikiem bentonitu jest montmorylonit o ogromnych właściwościach adsorpcyjnych (pochłania zapachy, wiąże toksyny i długo utrzymuje wilgoć). Ich nazwy pochodzą od Fort Benton w stanie Wyoming i regionu Montmorillon we Francji, gdzie utrzymujące wilgoć gleby z bentonitem zapewniają roślinom lepsze warunki rozwoju w porównaniu z okolicznymi glebami o wysokiej przepuszczalności.

Jakie związki zawiera mączka bazaltowa?

Podstawowym składnikiem mączki bazaltowej jest krzemionka (SiO2), która w postaci uwodnionej tworzy budujące bazalt krzemiany i glinokrzemiany. W zależności od odmiany bazaltu może ona stanowić nawet połowę składu mączki bazaltowej. Krzem wspomaga przyswajanie fosforu, reguluje równowagę jonową w roślinach, ujędrnia tkanki, poprawia sztywność łodyg, przeciwdziała wnikaniu patogenów i ułatwia transport wody. Mączka bazaltowa zawiera też duże ilości tlenku glinu (Al2O3), wapnia (CaO), żelaza (FeO) i magnezu (MgO). Ich zawartość się waha od kilku do kilkunastu procent, w zależności od miejsca pochodzenia bazaltu. Mączka bazaltowa jest źródłem wielu cennych mikroelementów (potas, fosfor, sód, siarka, mangan, tytan, lit i inne) które, chociaż występują w niewielkich ilościach, pełnią ważne i nie w pełni jeszcze rozpoznane funkcje w metabolizmie roślin.