Jakie nasiona trawy wybrać na łąki i pastwiska?

Trwałe użytki zielone odgrywają bardzo ważną, aczkolwiek często niedocenianą rolę na polskich gospodarstwach rolnych. Odpowiednie zagospodarowanie łąk i pastwisk oraz ich pielęgnacja wymiernie zwiększają efektywność gospodarki. Ważne jest nie tylko nawożenie, ale także odpowiedni wybór traw. Jakie nasiona traw wybrać? Od czego taki wybór może być uwarunkowany?

Czym się różni łąka od pastwiska?

Na wstępie warto przypomnieć, czym różni się łąka od pastwiska. Rozróżnienie tych dwóch trwałych użytków zielonych, pomoże nam efektywnie zorganizować pracę na gospodarstwie.

Łąka to teren, z którego kosi się trawy lub inną paszę kośną. Pastwisko zaś, to najczęściej ogrodzona ziemia (choć nie zawsze) na którą wypuszcza się zwierzęta do wypasu.

Jest możliwe by łączyć te dwie role jednej połaci ziemi. Łąka może zamieniać się w pastwisko i na odwrót zależnie od okresu wegetacji. Praktyka jest taka, że łąka jest koszona w pierwszym odroście, a w drugim służy jako pastwisko.

Zarówno z łąki jak i pastwiska można pozyskiwać paszę poprzez koszenie traw, natomiast do wypasu zwierząt o wiele lepszym wyborem jest pastwisko.

10 czynników, które należy wziąć pod uwagę

1. Jaki powinien być poziom wód gruntowych na łąkach i pastwiskach?

Wody gruntowe zalegają tuż pod powierzchnią ziemi. Ich poziom zależy głównie od zjawisk pogodowych, szczególnie tych ekstremalnych jak susze czy ulewy. W normalnych warunkach ich stopień wyznaczany jest przez opady atmosferyczne, geograficzne położenie terenu oraz co oczywiste: rodzaj gleby.

Im bliżej zbiornika wodnego czy rzeki, tym poziom wód gruntowych będzie wyższy. Naturalne łąki zawsze tworzyły się w podmokłych dolinach rzek, które nie nadawały się na pola uprawne. Tereny te stopniowo odwadniano, by służyły do wypasu i koszenia.

Tak więc łąki z natury powinny być terenami, które choć kiedyś miały bardzo wysoki poziom wód gruntowych, to by mogły służyć pod cele gospodarcze, to muszą być średnio wilgotne. Poziom wód gruntowych powinien oscylować wokół 50-70 cm w głąb gleby.

Tak samo pastwiska powinny być zakładane na terenie umiarkowanie wilgotnym, o poziomie wód gruntowych poniżej 70 cm. Nie mogą być też przesuszone, czyli nie niższym niż 120 cm.

2. Optymalna odległość od gospodarstwa rolnego

Planując miejsce na założenie pastwiska lub łąki należy dobrze przemyśleć jej odległość od naszej gospodarki, a także, co bardzo ważne, od wód powierzchniowych.

Z uwagi na możliwość używania nawozów na pastwisku czy łące, taki teren powinien znajdować się minimum 20 m od granicy rzek, jezior i ujęć wodnych.

Właśnie ze względu na konieczność nawożenia pastwiska, dowożenia wody dla zwierząt, doglądania ich, dobrze mieć pastwisko bliżej gospodarstwa. Jako gospodarz o wiele częściej będziemy na pastwisku, aniżeli na łące. Dlatego, jeśli mamy taką możliwość, to zaplanujemy położenie pastwiska bliżej naszej gospodarki, a łąkę zorganizujemy na dalszym terenie.

3. Jakie składniki mieszanki wybrać na łąkę a jaki na pastwisko?

Pamiętając, że łąka będzie nam służyć głównie do koszenia i pozyskiwania paszy, powinniśmy się zaopatrzyć w nasiona traw wysokich. Dobrym wyborem jest kostrzewa trzcinowa miękkolistna, bardzo odporna na ekstremalne zjawiska pogodowe, których coraz częściej doświadczamy w Polsce, jak długotrwała susza czy nagłe ulewy. Uzupełnieniem mogą być trawy niskie (około 1/4 udziału) oraz niewielki dodatek koniczyn, które zagęszcza runię.

Domeną pastwisk są z kolei trawy niskie, które posłużą jako naturalne pożywienie dla zwierząt. Z tego powodu muszą być odporne na zadeptywanie i przygryzanie. Tutaj kłania się nam życica trwała. Nazwa nie jest przypadkowa, ten rodzaj trawy świetne znosi towarzystwo bydła, a do tego jest chętnie przez nie jedzone. Uzupełnieniem może być tymotka i koniczyna łąkowa, biała i wielkolistna.

4. Parametry gleby

Odpowiednie nawożenie jest kluczem do utrzymania optymalnych parametrów gleby. Prawidłowo odżywiana gleba potrzebuje czynnych substancji biologicznych jak enzymy, witamy czy nawet hormony roślinne.

Ważne jest odpowiednie pH gleby, które można uzyskać dzięki wapnowaniu lub stosowaniu mączek skalnych. Optymalnie kwaśna gleba zapewni rozwój roślin i naturalnych organizmów glebowych. Na łąkach odczyn gleby powinien wynosić 5-5,5 pH, natomiast na pastwiskach 6-6,6 pH ze względu na większą obecność roślin motylkowych w runi.

Kluczem jest też nasycenie gleby w podstawowe składniki, które zapewnią bujny wzrost traw. Tymi pierwiastkami są azot, fosfor i potas.

Azot najlepiej i najłatwiej dostarczyć w formie naturalnych nawozów z naszej gospodarki.

Fosfor otrzymamy np. dzięki mączce fosforytowej, natomiast potas z dobrze prowadzonego obornika lub nawozów potasowych.

Pamiętajmy, że nasze zwierzęta nam trochę pomogą i same dostarczą część niezbędnego potasu na pastwisko, dlatego łąki będą wymagały od nas większej ilości nawożenia.

5. Przeznaczenie trawy

Długie i odporne trawy z łąki są idealnym źródłem paszy, nie wymagają od nas zbytniej pielęgnacji (oprócz wspomnianego zadbania o parametry gleby), więc radzimy, by łąki przeznaczyć wyłącznie na użytki kośne.

Natomiast pastwiska ukierunkujmy na wypas zwierząt, na których będą dominować trawy krótkie z udziałem roślin motylkowatych – koniczyn, które pomagają wiązać azot w runi.
Te co prawda źle znoszą częste koszenie, ale są bardzo pomocne w prowadzeniu zdrowego pastwiska.

Skoszoną trawę i ruń przeznaczoną na paszę, możemy zakonserwować na okres żywienia zimowego w dwóch postaciach: siana i kiszonki.

6. Ile lat będzie użytkowana łąka lub pastwisko?

To, ile lat będzie nam służyć łąka tudzież pastwisko, należy uzależnić od sposobu gospodarowania. Możemy to robić intensywnie lub, co jest mocno promowane i bardziej ekologiczne, ekstensywnie.

Ekstensywne użytkowanie łąki lub pastwiska pozwala nam tworzyć warunki do czerpania zysków z tych trwałych użytków zielonych przez długie lata.

Jednostronne, intensywne koszenie łąki, niewłaściwe nawożenie, zaniechanie pielęgnacji będzie skutkować tym, że nawet po kilku latach teren będzie wymagać renowacji.

To samo tyczy się pastwisk, a do tego dochodzi czynnik nadmiernego wypasu w stosunku do areału pastwiska czy też katastrofy ekologiczne jak susza, gradobicie czy lokalne podtopienia.

TUZ (Trwały Użytek Zielony) użytkowany w sposób ekstensywny przy zachowaniu wytycznych w zakresie zachowania dobrych parametrów gleby, używania odpowiednich mieszanek traw i ogólnej pielęgnacji, pozwoli nam gospodarować tym samym terenem ziemi przez długie lata, bez konieczności długookresowych i kosztowych renowacji.

7. Intensywność nawożenia

Odpowiednia intensywność nawożenia jest niezwykle ważna w stymulowaniu rozwoju roślin, ich ochrony oraz utrzymania optymalnych parametrów gleby. Poziom nawożenia powinien być uzależniony od rodzaju używanego nawozu: obornik, gnojówka, gnojowica, nawozy mineralne.

Zaleca się, by stosować następujące dawki nawozów:

Obornik – od 5 do 10 ton na hektar na rok lub dwa lata,

Obornik kompostowy – od 10 do 20 ton na hektar na rok lub dwa lata,

Gnojowica – jednorazowo do 10 m3 na hektar, rocznie do 30m3 na hektar,

Gnojówka – jednorazowo do 5-7 m3 na hektar, rocznie do 15 m3 na hektar,

Przy czym obornik najlepiej stosować późną jesienią, natomiast gnojówkę wiosną i latem.

Wytyczne te dotyczą zarówno łąk, jak i pastwisk. Należy tylko pamiętać, że w przypadku pastwisk zaleca się mniejsze dawki jednorazowe, zachowując sugerowane limity roczne.

8. Szybkość wzrostu

Trawy na łąkach i pastwiskach najszybciej rozwijają się na przełomie kwietnia i maja. Dużo zależy od temperatury powietrza i gleby. Przedłużająca się zima, brak przedwiośnia w ostatnich latach w Polsce oraz lokalne przymrozki wczesną wiosną mogą zahamować i opóźnić wegetację roślin. Te jednak są w stanie nadrobić zabrany im czas.

Trawy w zależności od gatunku mogą kiełkować jedynie kilka dni lub nawet miesiąc. Mając to na uwadze, warto wybrać trawy tego samego gatunku, by ich wzrost był równomierny lub specjalnie wyselekcjonowanych mieszanek nasion.

9. Wysokość traw

Jak już wskazaliśmy, trawy na łące powinny być wysokimi trawami odpornymi na wymagające warunki pogodowe. Różne rodzaje Kostrzewy kiełkują na wysokość powyżej 1 m, a czasem sięgają nawet 2 m. Choć trzeba mieć na względzie, że nawet wysokie gatunki traw powinny być ścinane, gdy wyrastają już na ok. 5 cm. Wszystko po to, by zachować gęstość darni, nie dopuszczać do zagnieżdżenia się chwastów i zbierać paszę o najlepszych parametrach. Kostrzewa trzcinowa jest jedną z najwyżej plonujących traw wysokich.

Trawy polecane na pastwiska, takie jak np. życica trwała, potrafią urosnąć do ok. 60 cm. Właśnie ich mniejsza wysokość jest determinantem siania tych roślin na terenach wypasu bydła i innych przeżuwaczy. Niskie trawy są bardziej odporne na przygryzanie i przydeptywanie.

10. Strawność traw

Strawność traw określa poziom, w jakim dana trawa/pasza jest trawiona i przyswajana przez układ pokarmowy zwierzęcia. Poziom ten wyrażamy w procentach, więc jeśli jakiś zbiór siana ma strawność na poziomie 70%, to oznacza, że w takim procencie składniki pokarmowe paszy zostaną spożytkowane przez nakarmione nią zwierzęta. 30% tych składników zostanie wydalone z kałem.

Zatem im wyższy poziom strawności, tym bardziej wydajna i pożywna jest pasza. Przyjęto, że dobra sucha trawa powinna mieć strawność właśnie na poziomie minimum 70%. Przy czym dobowy spadek strawności wynosi ok. 0,5% przed zakonserwowaniem, co warto mieć na uwadze, składując skoszoną trawę.