Najczęstsze błędy podczas stosowania środków ochrony roślin

Środki ochrony roślin zawierają substancje czynne, które mogą powodować zanieczyszczenie środowiska lub stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz bezpieczeństwa produktów spożywczych. O czym powinni pamiętać początkujący użytkownicy środków ochrony roślin? Jakie błędy są najczęściej popełniane przez rolników podczas stosowania środków ochrony roślin i jakie to może mieć konsekwencje? Co zrobić, żeby ich uniknąć?

Lekceważenie zaleceń zawartych w etykietach środków ochrony roślin, nadmierne zaufanie do własnej rutyny, nieuwaga lub zwykłe niedbalstwo są najczęstszymi przyczynami błędów. Ich skutkiem mogą być straty w uprawach, skażenie środowiska oraz zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.

Jakie błędy najczęściej popełniają początkujący użytkownicy środków ochrony roślin?

Dwudniowe szkolenie podstawowe ze stosowania środków ochrony roślin oraz szkolenia uzupełniające powtarzane co 5 lat pomagają poznać charakterystykę środków ochrony roślin i zasady bezpiecznego wykonywania oprysków. Nie chronią jednak rolników, a zwłaszcza początkujących użytkowników, przed popełnieniem błędów. Oto lista 10 najczęściej popełnianych błędów przy stosowaniu środków ochrony roślin:

1. Stosowanie nieodpowiednich środków ochrony roślin

Zakup środków ochrony roślin jest możliwy tylko w sklepach stacjonarnych lub internetowych, które mają zezwolenie PIORiN. Bywa, że legalnie nabyty środek jest stosowany do innych agrofagów i w innych uprawach niż te, dla których został zarejestrowany. Jest to szkodliwe, bo grozi uodpornieniem się agrofaga na dany środek oraz porażeniem roślin uprawnych. Stosując środki ochrony roślin, trzeba uważnie czytać etykietę i sprawdzać, w jakich uprawach i przeciwko jakim chorobom i szkodnikom można go stosować.

2. Wykonywanie zabiegów bez uprzedniej lustracji pola

Skuteczność wykonywanych zabiegów ochronnych zależy od właściwego rozpoznania zagrożenia. Służyć temu ma systematyczna lustracja pola. Obserwacje pojawiania się chwastów, szkodników lub objawów chorób roślin pozwolą określić poziom zagrożenia i przyjęcie właściwej strategii przeciwdziałania. Poradniki integrowanej ochrony roślin zawierają progi ekonomicznej szkodliwości poszczególnych agrofagów, czyli poziom intensywności objawów, przy których niezbędne jest zastosowania środka ochrony roślin. Kiedy ten próg zostanie przekroczony, należy niezwłocznie przeprowadzić zabieg.

3. Błędy przy sporządzaniu cieczy roboczej

Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin należy dążyć do maksymalnej skuteczności przy minimalnym stosowaniu chemii. Stosowanie dawek niższych od zalecanych wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Zbyt mała dawka grozi uodpornieniem się szkodliwych organizmów na substancję czynną i nieskuteczność kolejnych oprysków pomimo zastosowania maksymalnej dawki. Zbyt duże stężenie substancji czynnej może być toksyczne dla roślin uprawnych. Trzeba też zwrócić uwagę na dostosowanie ilości cieczy użytkowej (litry/ha) do opryskiwanej powierzchni, techniki opryskiwania, uprawy i fazy rozwojowej roślin.

4. Lekceważenie zasad BHP przy sporządzaniu cieczy roboczej i podczas oprysków.

Środki ochrony roślin są substancjami toksycznymi. O ile obawy przy stosowaniu środków I i II klasy toksyczności wzmagają czujność, to przy środkach III klasy toksyczności zasady bezpieczeństwa są lekceważone i to one są przyczyną największej liczby zatruć. Konieczne jest stosowanie odzieży ochronnej i maseczek oraz powstrzymać się od spożywania napojów i posiłków, a także robienia przerwy na papierosa. W ten sposób szkodliwe substancje najłatwiej mogą przenikać do organizmu.

5. Wykonywanie zabiegu pomimo nieodpowiedniej pogody

Środki ochrony roślin mają podane zakresy temperatur, w których można wykonywać opryski. Zbyt niskie i zbyt wysokie temperatury utrudniają wchłanianie preparatu. Opryski muszą być wykonane podczas bezwietrznej (przy prędkości wiatru poniżej 4 m/s) i bezdeszczowej pogody. Wiatr może znosić opryski, a deszcz rozcieńczać środek lub spłukiwać go z opryskiwanych powierzchni. Zabiegi wykonuje się wczesnym rankiem lub wieczorem, by nie dopuścić do zatrucia owadów zapylających. Oznacza to, że zabieg powinien być zaplanowany po dokładnym prześledzeniu prognoz pogody. 

6. Niewłaściwe przygotowanie opryskiwacza

Opryskiwacz musi mieć ważne badania techniczne, ale powinien być też odpowiednio przygotowany do zabiegu, z belką polową ustawioną poziomo na odpowiedniej wysokości po to, żeby nie dochodziło do znoszenia cieczy użytkowej i żeby opryskiwana powierzchnia była nią równomiernie pokryta. Skuteczność zabiegu zależy od właściwego doboru rozpylacza. Przy jego wyborze trzeba uwzględnić zalecenia na etykiecie środka ochrony roślin, rodzaj oprysku, rodzaj zwalczanego organizmu i warunki pogodowe.

7. Nieprawidłowe wykonanie zabiegu

Nierównomierne pokrycie opryskiwanej powierzchni to częsty skutek niewłaściwego wykonania zabiegu. Podczas zabiegu trzeba zadbać o stałe ciśnienie cieczy użytkowej i stałą prędkość poruszania się opryskiwacza. Podczas kolejnych przejazdów nie można dopuścić do nakładania się pasów oprysków ani do powstawania między nimi stref nieopryskanych. Po każdej przerwie w opryskiwaniu należy dokładnie wymieszać ciecz roboczą w zbiorniku opryskiwacza przed wznowieniem zabiegu. Żeby uniknąć błędów, należy obliczyć prędkość jazdy ciągnika i wymagane natężenie wypływu cieczy z rozpylacza, a następnie wyregulować ciśnienie tak, by zapewnić właściwą normę ilości litrów na hektar. 

8. Niewłaściwe stosowanie oprysków w sezonie wegetacyjnym

Do częstych błędów należy niestosowanie się do terminów wykonania oprysków, odstępów między kolejnymi opryskami, przekraczanie maksymalnej rocznej sumy dawki substancji czynnej oraz maksymalnej liczby oprysków tą substancją w sezonie wegetacyjnym. Może to prowadzić do kumulacji toksycznych substancji w roślinach uprawnych, obniżenia jakości plonów, a nawet dyskwalifikacji zbiorów ze względu na nadmierną zawartość pozostałości pestycydów. Zarówno zbyt wczesne, jak i zbyt późne wykonanie zabiegu zmniejsza jego skuteczność. Bardzo ważne jest też dostosowanie oprysków do fazy rozwojowej rośliny. 

9. Błędy przy mieszaniu środków ochrony roślin oraz łączeniu 

Rolnicy często wykonują opryski łączone z dwóch lub więcej środków. Połączenie oprysków np. insektycydem, fungicydem i nawozem dolistnym w jeden zabieg ma na celu obniżenie kosztów paliwa oraz zmniejszenie rozjeżdżania pól kołami ciągnika. Źle dobrane i źle wymieszane środki mogą obniżyć skuteczność zabiegu, obniżyć plony, a nawet uszkodzić rośliny uprawne. Podczas mieszania środków trzeba zwrócić uwagę na ich formulację i właściwą kolejność mieszania. Bardzo ważny jest też dobór rozpylaczy. Z reguły opryski łączone wykonuje się przy niskim lub średnim ciśnieniu cieczy roboczej, większej objętości i z rozpylaczami dającymi średnie lub grube krople.

10. Nieprzestrzeganie okresów i odległości ochronnych

Podczas planowania i wykonywania zabiegów trzeba zwrócić baczną uwagę na przestrzeganie okresu karencji (minimalny okres pomiędzy stosowaniem środka a zbiorami) oraz okresu prewencji (kiedy środek przestaje być zagrożeniem dla ludzi i zwierząt przebywających w zasięgu oprysków. Szczególnie ważne jest przeprowadzenie zabiegu poza okresem lotów pszczół i innych owadów zapylających. Środków nie można rozpylać w odległości mniejszej niż 20 m od pasieki. Trzeba unikać opryskiwania kwitnących chwastów i roślin pokrytych spadzią. Tam, gdzie pszczoły mogą zbierać pożytek, należy stosować środki nietoksyczne dla pszczół, najlepiej o krótkim czasie prewencji i unikać znoszenia oprysków na rośliny kwitnące w pobliżu.