Marchew późna 

Dzika marchew ma korzeń biały, w średniowieczu spożywano marchew o korzeniu fioletowym lub żółtym. Popularna współcześnie marchew pomarańczowa została wyhodowana na przełomie XVI i XVII wieku w Niderlandach, podobno na cześć Wilhelma I Orańskiego (w języku niderlandzkim oranje oznacza pomarańczowy), który dowodził walką o niepodległość tego kraju przeciwko hiszpańskim Habsburgom. Liczne odmiany marchwi różnią się właściwościami oraz wielkością i kształtem korzeni, które zostały podzielone na 9 typów: Nantejski, Berlikum, Flakkee, Amsterdamski, Chantenay, Imperator, Kuroda, Mini i Parmex. W Polsce najczęściej uprawia się marchew trzech pierwszych typów. Poszczególne odmiany różnią się też walorami smakowymi.

Dlaczego warto zasiać późną odmianę marchwi?

W odróżnieniu od wczesnych odmian marchwi, które przeznaczone są głównie na świeży rynek do bezpośredniej konsumpcji, odmiany późne mają bardzo szerokie zastosowanie. Jakie są, poza walorami zdrowotnymi, zalety późnych odmian marchwi?

• różnorodność zastosowania. Późne odmiany marchwi mogą być konsumowane bezpośrednio, suszone, mrożone, konserwowane, służyć do produkcji karotenu, soków i przecierów dla niemowląt oraz wchodzić w skład mieszanek warzywnych i gotowych dań. Przeznaczenie determinuje wybór odmiany.
• niewielkie wymagania cieplne. Marchew nadaje się do uprawy w całej Polsce. Dobrze znosi temperatury od 5°C do 35°C, ale najlepiej rozwija się i tworzy dorodne korzenie w temperaturze pomiędzy 15°C a 21°C. W niskich temperaturach korzenie marchwi robią się cienkie i długie, a w wysokich temperaturach grube i krótkie. Marchew lubi słoneczną pogodę, podczas której jej korzenie gromadzą więcej karotenu i cukrów.
• niewielkie wymagania glebowe. Marchew dobrze znosi uprawę na wszystkich rodzajach gleb, ale preferuje stanowiska z glebami lekkimi, próchniczymi, o wykształconym profilu glebowym, przepuszczalnymi, o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie i uregulowanych stosunkach wodnych. Warstwa gleby, w której będą się rozwijać korzenie, powinna być dokładnie spulchniona. Na glebach gliniastych i ciężkich najlepiej wymieszać wierzchnią warstwę gleby z piaskiem, w przeciwnym razie korzenie marchwi zaczną się rozwidlać.
• stosunkowo łatwa uprawa. Uprawa marchwi nie wymaga wielkich umiejętności i bez problemu może ją prowadzić każdy w przydomowym ogródku. Marchew nie wymaga kłopotliwego produkowania rozsady, wysiewa się ją wprost do spulchnionej ziemi. Trzeba pamiętać o przerywaniu, regularnym usuwaniu chwastów, spulchnianiu ziemi i nawadnianiu w razie potrzeby. Więcej nakładów wymaga towarowa produkcja marchwi. Rolnik musi sprostać wymaganiom handlu i przetwórstwa oraz liczyć na opłacalny poziom cen.
• wysokie plonowanie. Ze względu na dłuższy okres wegetacji marchew późna daje znacznie wyższe plony niż marchew wczesna. W zależności od wybranej odmiany, warunków klimatycznych i glebowych, metody uprawy oraz umiejętnej pielęgnacji z 1 ha można uzyskać 25-80 t korzeni o wartości handlowej, a w przypadku upraw na redlinach lub podwyższonych zagonach nawet do 100 t.
• możliwość uprawy ekologicznej. Marchew dobrze plonuje po kukurydzy, warzywach kapustnych i warzywach dyniowatych, nie należy jej natomiast wysiewać po rzepaku i innych uprawach korzeniowych. Korzystnym sąsiedztwem dla marchwi jest koper oraz cebula. Cebula chroni marchew przed połyśnicą marchwianką, natomiast marchew chroni cebulę przed śmietką. Niekorzystne dla marchwi jest sąsiedztwo pomidorów.
• łatwość przechowywania. Marchew łatwo przechowywać w kopcach. Do przechowywania późnej marchwi wystarczy chłodna i ciemna piwnica, ale przy towarowej uprawie marchwi lepiej zaopatrzyć się w przechowalnię, która zapewni stałą temperaturę i wilgotność.

Na co zwrócić uwagę wybierając późną odmianę marchwi?

Przy wyborze późnej odmiany marchwi trzeba wziąć pod uwagę następujące cechy:

• przeznaczenie uprawy. Zarówno odmiany przeznaczone do świeżej konsumpcji, jak i przeznaczone do przetwórstwa powinny się charakteryzować dobrym kolorem, zapachem i smakiem. O smaku marchwi decyduje zawartość cukrów i terpenów. Warto wybrać odmianę z małym rdzeniem w stosunku do średnicy korzenia, odporną na pękanie i zazielenianie korzeni, o małej skłonności do kumulacji azotanów. W przetwórstwie ceni się odmiany soczyste i słodkie, o odpowiedniej strukturze korzenia i intensywnej barwie. Handlowcy i przetwórcy wymagają niekiedy, żeby kolor, smak i konsystencja nie ulegały zmianom w procesie uzyskiwania soku, mrożenia lub gotowania.
• kształt, wielkość i kolor. Cechy te mogą decydować o atrakcyjności handlowej określonych odmian marchwi. Zależą one od przynależności do jednego z podstawowych typów (Nantejski, Berlikum, Flakkee itd.). Powodzeniem w uprawach amatorskich cieszą się odmiany o nietypowym kolorze i kształcie (marchew żółta, fioletowa, kulista, mini), które w handlu mogą osiągać wyższe ceny jednostkowe.
• plenność. Plenność jest cechą odmiany, ale również zależy od czynników glebowych, pogodowych i sposobu uprawy. Uprawa tej samej odmiany w różnych warunkach może dać bardzo różne wyniki. Dlatego warto wybrać taką odmianę, która może dać najwyższe plony na danym stanowisku.
• odporność na niekorzystne warunki uprawy. Marchew jest wrażliwa na niedobory wody oraz na zbyt niskie lub zbyt wysokie temperatury. Tworzy wówczas zdeformowane korzenie, które tracą wartość handlową. Warto więc wybierać odmiany o większej odporności na suszę oraz małej skłonności do pękania i rozwidlania się korzeni.
• odporność na choroby. Jest to cecha, która ma znaczenie nie tylko w uprawach amatorskich i ekologicznych. Zdrowotność odmian jest coraz ważniejsza ze względu na rosnące wymagania konsumentów. Coraz więcej substancji czynnych wchodzących w skład stosowanych w uprawie marchwi środków ochrony roślin jest eliminowanych z listy dozwolonych substancji chemicznych. Głównymi chorobami nękającymi uprawy marchwi są zgnilizna twardzikowa, alternarioza naci oraz mączniak prawdziwy, a w okresie przechowywania (likorioza korzeni marchwi, czarna zgnilizna marchwi, czarna plamistość korzeni).
• przydatność przechowalnicza. Do zimowego przechowywania najlepiej wybrać odmiany o okazałych korzeniach, długim okresie wegetacji (około 150 dni), odporne na parcenie. Korzeni marchwi nie należy przechowywać w towarzystwie roślin kapustnych, które wydzielają etylen. Nawet niewielkie ilości tego gazu powodują gorzknienie marchwi. Odmiany przeznaczone do przechowywania powinny być szczególnie odporne na choroby, które mogą jej zagrażać w tym okresie.