Pszenica tradycyjna 

Krajowy rejestr roślin rolniczych COBORU w 2022 roku zawierał 134 odmiany pszenicy ozimej, 46 odmian pszenicy jarej, 7 odmian pszenicy orkisz, 4 odmiany pszenicy twardej (durum) i 4 odmiany regionalne. 11 odmian z tej listy reprezentowało typ pszenicy o kłosie ościstym. Tylko dwie odmiany pszenicy ozimej to odmiany hybrydowe (we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Rolniczych stanowią tylko kilka procent). Już samo to zestawienie dowodzi, że wśród odmian pszenicy, których nasiona mogą być wytwarzane i sprzedawane w Polsce, dominuje pszenica tradycyjna ozima.

Dlaczego warto zasiać pszenicę tradycyjną?

Przewagą odmian mieszańcowych powinno być lepsze plonowanie w różnych warunkach glebowych oraz większa odporność na wyleganie, choroby i zmiany pogodowe. W przypadku odmian pszenicy jak dotychczas tak nie jest.

1. Większy wybór odmian. Listy odmian zalecanych do uprawy na rok 2022 obejmują co najmniej kilkanaście odmian pszenicy (ozimej lub jarej) dla każdego z województw i są to wyłącznie odmiany tradycyjne.
2. Mniejsze nakłady pracy. Odmiany mieszańcowe F1 (hybrydy) wymagają większych nakładów pracy i środków oraz odpowiedniego poziomu agrotechniki. Nie w każdych warunkach jest to możliwe.
3. Koszty materiału siewnego. Materiał siewny odmian mieszańcowych jest droższy od nasion odmian tradycyjnych. Rekompensują to częściowo mniejsze normy wysiewu, ale w przypadku odmian tradycyjnych rolnik ma możliwość obniżyć koszty, przygotowując samodzielnie materiał siewny.
4. Odporność na zmienne warunki pogodowe. Polski klimat zapewnia roślinom duże wahania pogody, gdzie lata deszczowe przeplatają się z latami suchymi, a zimy łagodne z mroźnymi. Odmiany populacyjne nie są tak delikatne, jak odmiany hybrydowe i lepiej znoszą takie wahania pogody.
5. Parametry ziarna. Odmiany tradycyjne mają zazwyczaj bardziej dorodne ziarna, o większej zawartości białka.

Wyróżniki pszenicy tradycyjnej

Na jakie cechy odmian tradycyjnych powinno się zwrócić uwagę?

1. Pszenica jara czy ozima? Odmiany pszenicy jarej mają lepszą wartość wypiekową, ale słabiej plonują i mają gorsze parametry przemiałowe. Pszenicę jarą uprawia się głównie tam, gdzie jest duże ryzyko przemarzania pszenicy ozimej, czyli w północno-wschodnich regionach Polski. Na pozostałym obszarze zdecydowanie dominuje pszenica ozima.
2. Wymagania klimatyczno-glebowe. Poszczególne gatunki mogą mieć różną zimotrwałość, tolerancję na susze oraz jakość i odczyn gleb. Przy wyborze odmiany pomocna może być publikowana co roku przez COBORU lista odmian zalecanych w poszczególnych województwach.
3. Wysokość roślin oraz termin kłoszenia i zbioru. Zboża wysokie mają zazwyczaj większe skłonności do wylegania w stosunku do odmian o krótkiej słomie. Termin kłoszenia i zbioru jest dla rolnika informacją, która pozwoli mu uniknąć kumulacji prac polowych w jednym terminie.
4. Klasa jakościowa. Poszczególne odmiany ocenia się i przydziela do poszczególnych klas na podstawie wartości technicznej ziarna, wartości przemiałowej i wypiekowej. Wyróżnia się: elitarne odmiany chlebowe E, jakościowe odmiany chlebowe A, odmiany chlebowe B, odmiany ciasteczkowe K (w Polsce nie zarejestrowano żadnej) i odmiany pastewne C. Najwyższe ceny można uzyskać za ziarno pierwszych dwóch klas.
5. Plonowanie. COBORU udostępnia wyniki plonowania poszczególnych odmian uzyskiwane w gospodarstwach doświadczalnych w warunkach przeciętnego poziomu agrotechniki (a1) i wysokiego poziomu agrotechniki (a2), który oznacza stosowanie większych dawek nawozów azotowych, wieloskładnikowe nawożenie dolistne oraz stosowanie środków ochrony roślin i środków zapobiegających wyleganiu. Pozwala to wybrać odmianę optymalną dla poziomu agrotechniki w danym gospodarstwie.
6. Odporność na choroby. Ocenia się ją (podobnie jak inne cechy odmian) w skali dziewięciostopniowej. Patogeny mają duże zdolności przetrwania. Wybór odmiany odpornej na często występującą na danym obszarze chorobę pozwoli zabezpieczyć plony i zmniejszyć wydatki na chemiczną ochronę roślin.
7. Wielkość i jakość ziarna. Parametry takie jak MTZ (masa tysiąca ziaren), gęstość i szklistość ziarna oraz odporność na porastanie w kłosach wpływają na uzyskiwaną cenę. Liczba opadania, zawartość białka, glutenu i popiołu w suchej masie, wydajność i sprężystość mąki oraz inne wartości wypiekowe decydują o przypisaniu odmiany do jednej z klas jakościowych.

Najpopularniejsze odmiany pszenicy tradycyjnej

Poniżej przedstawiamy listę najpopularniejszych tradycyjnych odmian pszenicy ozimej:

1. Argument to odmiana chlebowa (B) o słabej zimotrwałości (3,5/9). Dobrze plonuje przy przeciętnym poziomie agrotechniki. Jest dość odporna na rdzę brunatną, septoriozy liści i plew oraz fuzariozę kłosów. Odmiana wysoka, słabo odporna na wyleganie.
2. Artist to odmiana chlebowa (B) o zimotrwałości 4,0/9 i bardzo dobrej plenności. Stosunkowo odporna na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną i septoriozę plew. Rośnie nisko, więc jest odporna na wyleganie. Ziarna o dużej MTZ i małej gęstości są słabo wyrównane, ale dość odporne na porastanie w kłosie.
3. Belissa to odmiana chlebowa (B) o zimotrwałości 5/9 i przeciętnym plonowaniu przy wysokim poziomie agrotechniki. Średnio odporna na septoriozy liści, brunatną plamistość liści, choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną i mączniaka prawdziwego. Rośliny są niskie, odporne na wyleganie. Ziarna wyrównane o dość dużej MTZ i zawartości białka.
4. Delawar to odmiana jakościowa (A) o zimotrwałości 4/9. Cechuje ją dobra plenność, na którą przeciętny wpływ ma poziom agrotechniki. Ma dobrą odporność na większość chorób grzybowych pszenicy. Rośliny są niskie, odporne na wyleganie. Ziarna o małej MTZ są słabo wyrównane.
5. Euforia to jakościowa odmiana chlebowa (A) o bardzo dobrej plenności przy przeciętnym poziomie agrotechniki i dużej tolerancji na zakwaszenie gleb. Cechuje ją duża zimotrwałość (5,5/9), odporność na susze oraz dość duża odporność na rdzę brunatną i mączniaka prawdziwego. Rośliny są dość niskie, raczej odporne na wyleganie. Ziarna o średniej MTZ są dość dobrze wyrównane, odporne na porastanie w kłosie.
6. Findus to odmiana spełniająca w większości wymagania odmian elitarnych (E), zgłoszona do doświadczeń rozpoznawczych. Średnio plenna, o zimotrwałości 5/9, średniej odporności na wyleganie. Jest dość odporna na większość chorób grzybowych. Ziarna o średniej MTZ zawierają dużo białka i glutenu.
7. Kariatyda to odmiana jakościowa (A) z hodowli Danko, zarejestrowana w 2020 roku. Charakteryzuje się średnią zimotrwałością 4,5/9 i dość dobrym plonowaniu. Stosunkowo odporna na pleśń śniegową, mączniaka prawdziwego i rdzę żółtą. Ma grube i dobrze wyrównane ziarna o dużej MTZ.
8. LG Keramik to odmiana chlebowa (B) o bardzo dobrej plenności i przeciętnym przyroście plonu przy wysokim poziomie agrotechniki. Ma zimotrwałość 4,0/9 i dość dużą odporność na rdzę brunatną i żółtą oraz choroby podstawy źdźbła. Osiąga średnią wysokość, ale jest dość odporna na wyleganie. Ziarna dobrze wyrównane mają przeciętną MTZ.
9. RGT Kilimanjaro to odmiana jakościowa (A) o zimotrwałości 4/9 i dość dużej odporności na fuzariozę kłosów, rdzę brunatną i septoriozy liści i plew. Rośliny są dość niskie i odporne na wyleganie. Ziarna o przeciętnym wyrównaniu i średniej MTZ.
10. Knut to nowa (z 2021 r.) odmiana chlebowa (B) o zimotrwałości 4,0/9 i dużym potencjale plonowania. Tolerancyjna wobec rodzaju gleby. Odporna na rdzę brunatną, mączniaka brunatnego i septoriozę liści. Jest to odmiana dość wysoka, ale odporna na wyleganie. Ziarna są słabo wyrównane o średniej MTZ.
11. Moschus to odmiana jakościowa (A) o dobrej plenności i niezłym przyroście plonu przy wysokim poziomie agrotechniki. Ma słabą zimotrwałość (3,5/9) i dość dużą odporność na septoriozy liści oraz rdzę brunatną i żółtą. Rośliny średnie i dość odporne na wyleganie. Ziarna dobrze wyrównane o dość dużej MTZ.
12. SY Yukon to odmiana chlebowa (B). Ma dobrą zimotrwałość (5,0/9) i odporność na większość chorób grzybowych (zwłaszcza na fuzariozę kłosów). Dobrze plonuje, rośnie nisko i jest odporna na wyleganie. Ziarna dość dobrze wyrównane o przeciętnej MTZ.