Burak pastewny, brukiew, marchew  

Rośliny pastewne okopowe bulwiaste i korzeniowe są cennym źródłem białka i węglowodanów, a ich liście wykorzystuje się do produkcji soczystych pasz objętościowych. Buraki pastewne mają silne właściwości mlekopędne, są wartościowym uzupełnieniem pasz treściwych, gdyż ułatwiają przyswajanie składników pokarmowych. Marchew pastewna ma dobroczynny wpływ na układ trawienny zwierząt. Do karmienia zwierząt są też używane inne rośliny pastewne korzeniowe, takie jak brukiew (karpiel) i rzepa.

Uprawa buraka pastewnego na poplon

Burak pastewny ma grubą i mięsistą bulwę, o dużej zawartości wody, która tworzy się na styku łodygi z korzeniem. Górna część bulwy wystaje z ziemi i przy zbyt małym zagłębieniu zbiór mechaniczny jest trudny lub niemożliwy. Poszczególne odmiany buraka pastewnego różnią się:

• kształtem bulwy (stożkowate, walcowate, wrzecionowate);
• kolorem bulwy (białe, żółte, czerwone).

Do krajowego rejestru odmian roślin uprawnych na początku 2022 r. było wpisanych 20 odmian buraka pastewnego, w tym:

• 8 odmian wielokiełkowych,
• 12 odmian jednokiełkowych.

Burak pastewny nie ma wielkich wymagań glebowych, ale źle znosi gleby kwaśne (pH minimum 6,5) i ma duże wymagania wodne. Uprawa buraków pastewnych wymaga odchwaszczania i przerywania. Optymalna obsada przed zbiorem to około 80-100 tys. roślin na hektar. Buraki pastewne zazwyczaj zajmują miejsce po zbożach lub roślinach strączkowych, natomiast nie powinny być wysiewane po roślinach krzyżowych (kapusta, rzepak, rzepik, brukiew, gorczyca). Burak pastewny może być z powodzeniem uprawiany jako plon wtóry po wcześnie zebranym poplonie ozimym.

Buraki pastewne wysiewa się do ogrzanej gleby od drugiej dekady kwietnia do pierwszej dekady maja. Podczas tworzenia bulw rośliny wymagają dostarczania składników mineralnych i regularnego nawodnienia. Buraki pastewne sprząta się z pól przed nastaniem przymrozków, czyli na początku października. Zbiór mechaniczny jest możliwy po uprzednim ogłowieniu z liści. Buraki pastewne wysoko plonują. Z 1 ha można zebrać ponad 1000 dt korzeni (około 130-150 dt suchej masy) oraz 250-350 dt liści. Bulwy buraków pastewnych można przechowywać przez całą zimę w niskiej, ale dodatniej temperaturze.

Uprawa brukwi na poplon

Brukiew albo inaczej karpiel to roślina warzywna, która w Polsce jest mało popularna pomimo małych wymagań glebowych, dużej plenności, łatwości uprawy i przechowywania oraz cennych wartości odżywczych. W krajowym rejestrze odmian roślin uprawnych są tylko 2 odmiany brukwi pastewnej i 1 odmiana brukwi jadalnej. Brukiew zawiera dużo witamin (B, C) oraz związków wapnia, żelaza i fosforu. Częścią jadalną jest duży korzeń spichrzowy. Brukiew pochodzi z regionu śródziemnomorskiego, ale dzięki krótkiemu okresowi wegetacji dobrze znosi polski klimat. Brukiew nie ma wielkich wymagań glebowych, ale na lepszych glebach lepiej plonuje. Źle znosi suszę, gleby kwaśne, podmokłe i ciężkie oraz gleby piaszczyste, suche. Brukiew daje wyższe plony, kiedy jest wysiewana do gruntu, na przełomie kwietnia i maja, jako plon główny, ale wymaga pracochłonnego przerywania. Najczęściej uprawiana jest z rozsady jako poplon po wczesnych ziemniakach, cebuli dymce lub wczesnych warzywach, w drugim lub trzecim roku po oborniku. Brukiew na poplon wysiewa się na rozsadniku w maju lub w czerwcu, a po 4-5 tygodniach, kiedy siewki wykształcą 4-6 listków, wysadza się ją do wilgotnego gruntu. Pielęgnacja upraw brukwi polega na odchwaszczaniu, uzupełnianiu ubytków rozsady, przerywaniu, obsypywaniu ziemią górnych części korzeni (wystające na powierzchnię fragmenty korzeni brukwi zielenieją) i nawadnianiu w okresie suszy. Zbiór następuje na przełomie października i listopada (brukiew znosi niewielkie przymrozki) i jest łatwy do przeprowadzenia, bo korzenie nie są mocno posadowione w glebie. Brukiew daje wysokie plony, 200-400 dt/ha.

Uprawa marchwi na poplon

Marchew zwyczajna jest zdrowym i smacznym warzywem, które może być uprawiane jako poplon. Nadają się do tego przede wszystkim odmiany o krótkim okresie wegetacyjnym (90-110 dni). Marchew wysiana na przełomie czerwca i lipca zdąży osiągnąć odpowiednią wielkość na jesienny zbiór. Przy wysiewie letnim marchwi na poplon trzeba wziąć pod uwagę warunki glebowe i pogodowe, ponieważ szybkie wschody marchwi zależą od odpowiedniej wilgotności. Ważne jest też dobranie normy wysiewu do zdolności kiełkowania nasion, tak by po wysianiu obsada nie przekraczała miliona sztuk na hektar. W początkowym okresie marchew wolno rośnie i może być zagłuszana przez chwasty. Odmianą marchwi siewnej jest marchew pastewna, której korzenie zawierają więcej karotenu niż odmiany uprawiane do celów spożywczych. Korzenie marchwi pastewnej są okazałe w kolorze od białego do pomarańczowego. Jest to cenna pasza w żywieniu koni i bydła, szczególnie polecana do karmienia młodych zwierząt, gdyż korzystnie wpływa na układ trawienny i florę jelitową. Metody uprawy marchwi pastewnej niewiele się różnią od uprawy odmian warzywnych. Marchew pastewna dobrze rośnie na glebach lekkich, piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych. Gleba powinna mieć odczyn obojętny lub co najwyżej lekko kwaśny (pH 5,5-6,5) i zapewnić odpowiednią wilgotność przez cały czas wegetacji. W glebach suchych korzenie rozwidlają się, natomiast w wilgotnych robią się krótkie i grube. Marchew jest wrażliwa na niskie temperatury, łatwo i szybko przemarza. Na zimowe przechowanie zbiera się marchew, której nać dopiero zaczyna brązowieć. Wszystkie odmiany marchwi dobrze przechowują się w kopcach przełożoną warstwami wilgotnego piasku lub w chłodnych piwnicach w temperaturze 0-2° C.