Groch siewny 

Nasiona grochu zawierają ok. 25% łatwo przyswajalnego białka, błonnik wspierający pracę jelit, witaminy i minerały. Groch ma niski indeks glikemiczny. Groch niedojrzały, zielony, zbiera się do bezpośredniego spożycia oraz do mrożenia i konserwowania. Dojrzałe, zaschnięte nasiona grochu spożywa się ugotowane. Na początku 2022 r. krajowy rejestr odmian roślin uprawnych obejmował 29 odmian grochu siewnego, w tym 21 odmian ogólnoużytkowych i 8 odmian pastewnych. 

Uprawa grochu siewnego

Groch siewny ogólnoużytkowy dla celów konsumpcyjnych (kwitnący na biało) ma większe wymagania od odmian pastewnych (peluszki). Groch siewny najlepiej rośnie na glebach napowietrzonych o odczynie obojętnym (pH 6,5-7,5) z dużą zawartością próchnicy i wapnia. Nie służą mu gleby kwaśne, podmokłe, okresowo zalewane wodą lub zbyt suche. W celu poprawy odczynu gleby wskazane jest wapnowanie. Groch siewny uprawia się w siewie czystym lub w mieszankach pastewnych (z facelią, gorczycą, kukurydzą, owsem), ponieważ groch siewny znakomicie wzbogaca pasze objętościowe. W porównaniu z innymi roślinami strączkowymi groch siewny lepiej sobie radzi z chwastami oraz wyżej i stabilniej plonuje. Groch siany na zielony nawóz może być przyorany lub pozostawienie na powierzchni jako mulcz. Groch siewny jako poplon wysiewa się po zbożach ozimych i stosuje na glebach średnich. Stanowisko przed wysiewem grochu trzeba wyrównać i wyeliminować ryzyko samosiewów zbożowych i rozwoju chwastów dwuliściennych. Grochu nie uprawia się bezpośrednio po grochu, innych roślinach strączkowych i po roślinach okopowych (3-4 lata przerwy). Zbiór grochu odbywa się, gdy strąki, liście i łodygi są suche i niemal wszystkie nasiona są twarde. W warunkach naturalnych nasiona grochu same osiągają poziom wysuszenia odpowiedni do przechowywania (14-15% wilgotności). Zbyt późny zbiór stwarza ryzyko osypywania się nasion, a deszczowa pogoda nie sprzyja pełnemu wysuszeniu nasion. Żeby uniknąć tych problemów, zbiór grochu można przeprowadzić wcześniej i dosuszyć zebrane nasiona lub po uprzedniej desykacji.

Kiedy siać groch siewny?

Siew grochu powinien się rozpocząć na początku wiosennych prac polowych (pomiędzy 20 marca a połową kwietnia). Nie trzeba sztywno trzymać się zalecanych terminów, bo w uprawie grochu najważniejsze są warunki glebowe i pogodowe, czyli właściwa temperatura i wilgotność gleby. Nasionom grochu nie przeszkadzają przymrozki i niska temperatura powietrza, natomiast nadmierna wilgotność gleby powoduje nierównomierne kiełkowanie i rozwój roślin oraz zwiększa podatność na choroby. Zalecana głębokość siewu to 4-6 cm w rozstawie rzędów 12-20 cm, a obsada 80-120 szt./m². Groch na poplon wysiewa się zaraz po zbiorach plonu głównego w lipcu lub na początku sierpnia.

Zalety uprawy grochu siewnego

Uprawa grochu siewnego daje wiele korzyści.

1. Uprawa grochu jest stosunkowo prosta i nie wymaga wielkich nakładów pracy ani środków.
2. W porównaniu z innymi uprawami groch siewny nie wymaga intensywnego nawożenia.
3. Groch siewny jest rośliną fitosanitarną, która hamuje rozwój patogenów chorób grzybowych.
4. Groch siewny korzystnie wpływa na zdrowotność i plonowanie roślin następczych i zmniejsza wydatki na nawożenie (szczególnie nawozami azotowymi).
5. Krótki okres wegetacji sprzyja wykorzystaniu grochu siewnego jako poplonu i poprawienia żyzności gleby.
6. Groch poprawia strukturę gleby oraz wzbogaca ją o próchnicę, związki azotu, a także inne mikroelementy.
7. Uprawa grochu sprzyja rozwojowi organizmów glebowych, które korzystnie wpływają na biologiczną aktywność gleby.
8. Uprawa grochu siewnego jest wspierana dotacjami, a wysoki udział upraw roślin strączkowych (minimum 75% powierzchni) jest podstawą do zwolnienia z obowiązku realizacji utrzymania obszarów proekologicznych.

Czym kierować się przy wyborze odmiany grochu siewnego?

Poszczególne odmiany grochu siewnego różnią się od siebie przeznaczeniem (odmiany ogólnoużytkowe i pastewne) wysokością, podatnością na wyleganie, plonowaniem, długością wegetacji, odpornością na choroby oraz wymaganiami glebowo-klimatycznymi. Na co zwrócić uwagę?

1. Przeznaczenie odmiany. Odmiany pastewne kwitną na różowo lub fioletowo, odmiany jadalne mają kwiaty białe. Peluszka tworzy strąki o zwartym układzie nasion, które są po bokach spłaszczone i mają kolor zielonobrązowy, brązowy, żółtobrązowy lub wielobarwny. Nasiona odmian jadalnych są kuliste i żółte.
2. Wysokość roślin. Odmiany o krótkiej łodydze zazwyczaj są bardziej odporne na wyleganie, co ułatwia prowadzenie łanu. Oprócz długości łodygi ważna jest liczba węzłów i odległość między nimi. Mała ilość krótkich międzywęźli korzystnie wpływa na sztywność łodygi.
3. Czepność grochu (odmiany wąsolistne i parzystopierzaste). Prace genetyczne i hodowlane nad odmianami grochu siewnego doprowadziły do powstania odmian wąsolistnych, w których doszło do przekształcenia liści parzystopierzastych w wąsy czepne. Dzięki temu rośliny sczepiają się z sobą, a cały łan stoi pionowo aż do zbiorów. Utrzymanie pionowego wzrostu kosztem redukcji powierzchni liści powoduje lepszy dostęp światła, większą odporność na okresowe niedobory wody i wysokie plonowanie.
4. Parametry strąków. Statystycznie 40-75% kwiatów grochu siewnego zostaje zapylona i przekształca się w strąki. W niesprzyjających warunkach odsetek zawiązanych strąków może być znacznie niższy. O wysokości plonów grochu decydują takie cechy jak MTN (masa tysiąca nasion), liczba strąków na pojedynczej roślinie oraz liczba nasion w strąku (przeważnie 3-7).
5. Odporność odmiany na choroby. Groch siewny może być atakowany przez patogeny fuzaryjnego więdnięcia grochu, mączniaka rzekomego, mączniaka prawdziwego, zgorzelowej plamistości (askochytozy). Warto wybrać odmiany, których odporność na te choroby wynosi co najmniej 7 w dziewięciostopniowej skali COBORU.
6. Wymagania siedliskowe. Prace hodowlane doprowadziły do powstania odmian dostosowanych do niemal każdych warunków glebowych występujących w Polsce. Odpowiednio dobrana odmiana warunkuje opłacalność uprawy.
7. Podatność na pękanie strąków i osypywanie nasion. Ta cecha jest szczególnie ważna przy uprawie grochu na nasiona, natomiast mniej istotna przy uprawie na zielony nawóz.